Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu? Czy może słaby rubel i hrywna?

Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu? Ostatnio w mediach sporo słyszy się na temat zmniejszenia eksportu na wschód. Poniżej dzielę się moimi spostrzeżeniami, gdzie pokazuję obliczenia jak osłabienie rubla i hrywny działa na publikowane dane o eksporcie. Wnioski jak zwykle są zaskakujące…

Okazuje się bowiem, że wolumenowo Polska sprzedała do Rosji w 2014 r. prawdopodobnie więcej produktów niż w 2013 r.? Jak to możliwe, że wartościowo eksport spadł???

Zapraszam serdecznie do lektury i moich obliczeń z wykresami

W marcu 2014 w artykule Prawdziwe przyczyny konfliktu Rosja-Ukraina i skutki dla polskiej gospodarki i giełdy zrobiłem między innymi analizę dotyczącą relacji gospodarczych pomiędzy Rosją a USA, Europą oraz Polską. Dla przypomnienia to co wtedy pisałem na ten temat:

Wpływ sytuacji na Ukrainie na gospodarkę Polski:

Udział polskiego eksportu na Ukrainę to zaledwie 1 % PKB Polski czyli 18 mld zł. Jest to tyle co ze Słowacją, która ma… dziesięć razy mniejszą liczbę ludności niż Ukraina. (dla przypomnienia roczne PKB Polski wynosi trochę ponad 1600 mld zł)

Jak widać powyżej również eksport do Rosji nie ma również specjalnie dużego udziału w naszym PKB, bo jest to zaledwie 34 mld zł (2% PKB).

Podobnie ciekawie wyglądają liczby dotyczące Polskiego Importu z Ukrainy. Ukraina nie jest nawet w pierwszej dziesiątce. Natomiast to co ciekawe to spory import z Rosji:

Większość importu z Rosji to import gazu i ropy naftowej.

Podsumowując: Jak do tej pory relacje handlowe z Ukrainą były śladowe, podobnie jak z Rosją. Oba kraje stanowią niewielki udział w polskim eksporcie. Jeżeli już mówić o ryzykach, ryzykiem jest import gazu i ropy z Rosji: przerwanie dostaw i znaczne podwyżki cen.

Wpływ sankcji na gospodarkę Rosji:

• Rosja jest cały czas relatywnie mały graczem gospodarczym w relacji do Unii Europejskiej i USA:

Źródło: www.wikipedia.pl

• Rosja stanowi parę procent w imporcie/eksporcie UE
• UE ma udział w imporcie/eksporcie Rosji w wysokości około 50%
• Rosja eksportuje głównie surowce
• Cały eksport Rosji stanowi około 25% PKB
• Cały import Rosji stanowi około 15% PKB
• Wymiana handlowa pomiędzy Rosją a USA jest śladowa w relacji do PKB
• Całkowite zadłużenie zewnętrzne Rosji w USD jest relatywnie niewielkie i stanowi około 25 % PKB
• I jest to głównie prywatne zadłużenie bo dług publiczny Rosji jest śladowy:

Szczerze powiedziawszy, po powyższych spostrzeżeniach:

• USA ma znikomy wpływ na gospodarkę Rosji
• Unia Europejska ma trochę większy ale i tak wymiana handlowa Rosji z UE stanowi tylko około 10 % PKB
• A co najważniejsze UE importuje z Rosji głównie surowce, więc nie bardzo może z tego zrezygnować

Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu?: słaby rubel i sankcje Rosji nałożone na import żywności

Powyższe dane całkiem dobrze pozwalały zrozumieć sytuację w kontekście Ukrainy i działania poszczególnych państw a szczególnie Rosji.

Z perspektywy czasu dodatkowym czynnikiem, który może mieć wpływ na gospodarkę, szczególnie w krótkim terminie, są oczekiwania ludzi. Innymi słowy czy ludzie boją się czy nie.

Do takiego wniosku doszliśmy w artykule, gdzie pisałem szczegółowo o wskaźniku PMI i ciekawym zjawisku, że PMI historycznie był opóźniony względem prawdziwych danych o produkcji przemysłowej: Co dalej z giełdą? Nadchodzi wielki kryzys? PMI wskazuje na załamanie gospodarki? Kondycja polskiej giełdy i innych giełd światowych lipiec 2014

Jeżeli chodzi o nastroje społeczne, od marca, oprócz wydarzeń na Ukrainie, mieliśmy też aferę nagraniową. Dodatkowo, w kontekście OFE, sporo też się mówiło na temat ZUSu, demografii oraz stanu finansów publicznych. To też raczej nie wpływało pozytywnie na oczekiwania społeczne.

Z kolei ostatnio wiele mówi się na temat złamania eksportu na wschód. Tak jak przytoczyłem dane powyżej, w skali całej gospodarki eksport na wschód nie jest bardzo dużej skali. Jest to jednak bardzo medialny temat, tym bardziej, że mamy okres przedwyborczy, więc będzie się sporo o tym mówiło. 

Oczywiście obecna sytuacja będzie miała wpływ na konkretne firmy, które eksportują na wschód, a szczególnie niestety na rolników. Zresztą nie bez powodu Rosja nałożyła sankcje właśnie na produkty spożywcze: tutaj najłatwiej wywołać niezadowolenie ludzi.

Ale sankcje będą działały dopiero od sierpnia a patrząc na dane o eksporcie do Rosji i na Ukrainę, spadki wystąpiły już w pierwszym półroczu 2014 r. Dlatego dzisiaj postanowiłem przyjrzeć się temu zagadnieniu bliżej. I wytłumaczyć jak słaby rubel i hrywna wpłynęły na polski eksport.

Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu?: jak słaby rubel i hrywna wpłynęły na polski eksport

Na początek, żeby zrozumieć mój tok rozumowania, wyobraźmy sobie, że do Polski ktoś eksportuje z zagranicy produkty w dolarach amerykańskich (USD) Mógł na przykład robić coś takiego w 2008 roku, kiedy w połowie roku kurs USD/PLN wynosił 2 zł.

Innymi słowy ktoś eksportował do Polski jeden produkt, którego koszt wyprodukowania był 1 USD. W efekcie sprzedawał go za 2 zł w Polsce. Po pewnym czasie złotówka nagle mocno się osłabiła i w efekcie, ktoś wymieniał dolara już przy kursie 3 zł. Ale cena sprzedaży w kraju nadal wynosiła 2 zł bo w przeciwnym wypadku ten ktoś musiałby nagle podnieść cenę o +50% (3/2). Nadal jednak eksportował jeden produkt, czyli wolumen był taki sam, czyli tutaj nic się nie zmieniło. Zobaczmy jednak co stało się z podawanymi danymi o eksporcie w ujęciu wartościowym w USD:

Najpierw ten ktoś miał przychody ze sprzedaży tego jednego produktu: 2 zł co po przeliczeni na USD dawało 1 dolar. Ale jak złotówka się osłabiła to przy kursie 3 zł za dolara dostał już tylko 0,66 USD (2 zł przychodu do 3 zł kursu USD/PLN).

Innymi słowy wartościowe przychody w USD spadły o jedną trzecią, chociaż nadal był eksportowany ten sam wolumen czyli jeden produkt…

Oczywiście z czasem, aby odzyskać rentowność, ten ktoś musiałby stopniowo podnosić cenę tego produktu, co przyczyniłoby się do inflacji w Polsce. Zresztą przy okazji jest to wytłumaczenie procesu wpływu kursu walutowego na inflację o czym kiedyś szczegółowo pisałem tutaj: Kurs złotówki powodem błędnych decyzji RPP oraz błędnych założeń do budżetu ministra Rostowskiego?, dla przypomnienia wykres:

Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu?: PPI+ EUR/PLN

Wniosek jest więc taki, że wartościowo przychody z eksportu w USD mogą spaść chociaż tak naprawdę wolumenowo nie i jest to tylko wynik przeliczenia kursu wymiany danej waluty.

Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu?: kurs USD/UAH oraz USD/RUB

Jak widać powyżej zarówno hrywna jak i rubel mocno osłabiła się względem dolara a dane o polskim eksporcie na wschód podawane są w… dolarach.

Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu: osłabienie hrywny i rubla

Poniżej tabelka, gdzie policzyłem jak bardzo był słaby rubel i hrywna w pierwszym półroczu 2014. Było to odpowiednio -22% oraz -11%:

A ile spadł nam eksport w pierwszym półroczu do Rosji? O ile dobrze pamiętam dane GUS to około -7 czy -8%… Wynika więc z tego, że w 2014 roku musieliśmy sprzedać wolumenowo więcej niż rok temu, bo gdybyśmy sprzedali tyle samo, wartościowo eksport Polski do Rosji w USD powinien spaść te -11%. A wynik jest przecież lepszy.

Podobnie jest w przypadku eksportu na Ukrainę, gdzie hrywna względem dolara osłabiła się ponad 20%, podobnie zmniejszył się też nasz eksport…

Załamanie gospodarcze prawdziwym powodem osłabienia eksportu?: podsumowanie

A w mediach usłyszymy, że eksport się załamał ze względu na kryzys gospodarczy na wschodzie. Guzik prawda. Do Rosji wolumenowo w pierwszym półroczu 2014 roku sprzedaliśmy prawdopodobnie więcej w tym roku niż rok temu tylko słaby rubel i hrywna namieszały…

Zauważmy też jeszcze jedną ważną rzecz: przy obecnych poziomach kursu hrywny i rubla Polski eksport na wschód tak czy tak stracił konkurencyjność. Słaby rubel i hrywna już zrobiły swoje i tak naprawdę sankcje w formie zakazu eksportu na wschód aż tak drastycznie nie zmieniają w tym kontekście położenia naszych eksporterów…