Krach na giełdzie, złotówce i polskiej gospodarce w 2016 roku?

To ten artykuł z rodzaju: „nie obędzie się bez kawy lub czegoś mocniejszego” :)

W ostatnich miesiącach przez wszystkie przypadki odmieniany jest w mediach jeden wyraz: krach. Żyjemy w ciekawych czasach. A jakie są tego konsekwencje pisałem niedawno: Giełda i gospodarka w 2016 roku: „Kupuj gdy krew się leje!” „Nie łap spadających noży!”. Jeżeli ktoś jeszcze nie czytał tamtych spostrzeżeń to proszę rzucić okiem bo warto szczególnie w kontekście inwestowania.

Krach na giełdzie: będzie czy nie będzie? Szklana kula

No to zaczynamy :) Oczywiście ja nie mam szklanej kuli więc, jak zwykle, pozostaje opierać się na logicznym rozumowaniu i moich spostrzeżeniach.

Krach na giełdzie: jakie nastroje były w 2007/2008 roku zanim upadł Lehman Brothers

Zanim przejdę do szczegółowej analizy na temat gospodarki i giełdy, warto najpierw powiedzieć słowo o ciekawej sytuacji na nastrojach inwestorów. Już kilka razy pisałem na mojej stronie na temat analizy nastrojów (Indeks Nastroju Iwestorów: INI). Historycznie były bardzo dobrym anty wskaźnikiem tego co wydarzy się w przyszłości. Zobaczmy jak od jakiegoś czasu wygląda sytuacja:

Źródło: tutaj

Ja osobiście, zamiast rozstrzelonego wykresu indeksu INI po publikacji z każdego tygodnia, robię średnią. Jest ona dla mnie znacznie lepszym graficznym przybliżeniem utrzymujących się nastrojów. Poniżej przygotowałem dla Was na ten temat wykres (średnia krocząca INI dla okresu trzynastu tygodni):

Tak fatalnych nastrojów dawno nie było. Obecne poziomy średniej są niższe nawet od tych z końca 2011 roku oraz połowy 2012. Nie wspominając, że przed upadkiem Lehman Brothers nastroje mieliśmy fantastyczne. I ówczesny krach był zaskoczeniem dla „ulicy” czy przeciętnego Kowalskiego. I to daje do myślenia bo zazwyczaj zmiana trendów w gospodarce oraz giełdzie zaskakuje ogół społeczeństwa (pamiętacie film Big Short w jakich nastrojach nastąpił krach w USA?).

Powyższa średnia bardzo ciekawie wygląda, jeżeli zestawimy ją z indeksem giełdowym, na przykład MWIG40.

Wnioski są całkiem ciekawe obecnie bo widać co działo się historycznie przy obecnych poziomach pesymizmu: były spore wzrosty na giełdzie.

Z tym, że po pierwsze mamy dane od 2011 roku więc nie jest to zbyt długi okres czasu. A po drugie obecnie mamy jednak trochę inną sytuację niż w 2012 roku. Wtedy stopy procentowe miały z czego być obniżane w Polsce bo były na poziomie prawie 5%, a obecnie mamy deflację a stopy procentowe zaledwie na poziomie 1,5%:

Innymi słowy, gdybyśmy obecnie mieli do czynienia z jakimś krachem czy to za granicą czy w polskiej gospodarce, obecnie RPP nie ma za bardzo możliwości mocnego luzowania monetarnego, tak jak było to w 2012 roku.

Niemniej jednak, jakby nie patrzeć, nastroje są fatalne. Dlatego warto zastanowić się czy mamy fundamentalne podstawy aby i tym razem te pesymistyczne nastroje wskazywały, że przed nami nie krach, ale kontrariańsko do nastrojów, raczej dobre czasy.

Krach na giełdzie? polska gospodarka na przełomie 2015/2016

Jeżeli chodzi o analizę sytuacji gospodarczej w roku 2015, szczegółowo na ten temat pisałem w podsumowaniu moich analiz za rok 2015 tutaj. Natomiast dane o PKB za czwarty kwartał 2015 i co z tego wynika, szczegółowo omówiłem ostatnio tutaj.

Z kolei patrząc na wskaźniki wyprzedzające: Strategie przewidujące przyszłość gospodarki i giełdy: wskaźniki wyprzedzające koniunkturę ciekawie wyglądają ostatnie dane CLI, które wskazują na kontynuację pozytywnych tendencji początkiem roku 2016: 

Dobry odczyt zobaczyliśmy też początkiem marca na wskaźniku PMI Polska:

Źródło: tutaj

W Waszych komentarzach pojawiały się uwagi, że dane makro za styczeń były słabe:

Pisałem już wiele razy na temat dni roboczych, że warto zwracać na nie uwagę. I tym razem w styczniu to właśnie może być powód tych, na pozór słabszych danych. Bo mieliśmy 19 dni roboczych wobec 20 dni rok temu. A to aż 5% różnicy. Jakby nie było, dane w lutym powinny nam coś więcej powiedzieć w tym zakresie (publikacja za kilka dni).

Natomiast jeżeli zobaczymy na Nasze dane w ujęciu średniej z trzech miesięcy, cały czas wszystko wydaje się być raczej OK:

Cykl dziesięcioletni na rynku pracy i w polskiej gospodarce: co dalej?

Wygląda więc na to, że cały czas realizuje się mój scenariusz związany z cyklem dziesięcioletnim, który powinien trwać do roku 2018. I spowodować dalszy spadek bezrobocia GUS docelowo do 5% (analiza tutaj) oraz wzrost wynagrodzeń o 30% (analiza tutaj):

Krach na giełdzie? Polska gospodarka w dalszej części 2016 roku

Powyżej omówiłem sytuację jaka miała miejsce do tej pory, to co Nas jednak znacznie bardziej interesuje, to odpowiedź na pytanie co w kolejnych kwartałach 2016 a szczególnie w 2017 roku. I tutaj trzeba zwrócić uwagę na kilka bardzo ważnych aspektów.

Krach na giełdzie? Sytuacja gospodarcza w USA

Na temat dalszej polityki monetarnej prowadzone przez FED pod wodzą Janet Yellen wspominałem tutaj (przy omawianiu wpływu stóp procentowych RPP na polskie PKB). Jako uzupełnienie tamtego artykułu warto zwrócić uwagę na sytuację gospodarczą w USA w kontekście rynku pracy:

Po pierwsze, poziom bezrobocia jest już prawie na takich poziomach jak w poprzednich cyklach

A po drugie, w ostatnich latach przybyło w USA całkiem sporo miejsc pracy. Obecnie jest to już ponad 150 mln miejsc pracy, czyli znacznie więcej niż w szczycie poprzedniego boomu z 2008 roku:

Widać więc, że wbrew wielu opiniom, sytuacja w USA ma się całkiem dobrze. Nie dziwi więc, że FED rozpoczął cykl podwyżek stóp procentowych. Jednocześnie dane ISM oraz sama dynamika PKB wskazują, że ostatnio pod tym względem jest słabiej w USA. Zanosi się więc, że cykl podwyżek na razie nie będzie miał ostrego przebiegu. Co jest pozytywnym scenariuszem:

Krach na giełdzie? Sytuacja gospodarcza w Europie

Słabo też pod względem wskaźników wyprzedzających PMI wygląda Europa. Co prawda w poprzednich miesiącach wskaźnik PMI był powyżej 50 pkt ale ostatnio widać pogorszenie. PMI zakręcił w dół:

Nie dziwi więc, że ECB w osobie Mario Draghi, komunikuje ostatnio zwiększenie QE.

Z drugiej strony w przypadku strefy euro również warto zwrócić uwagę na rynek pracy bo widać ciekawe rzeczy:

Bezrobocie ładnie spada od trzech lat. I jeszcze jest sporo miejsca bo poziomy sprzed dziesięciu lat są o wiele niżej:

Ale co ważniejsze, liczba miejsc pracy w ostatnich latach też całkiem dobrze ostatnio wygląda:

Podsumowując, sytuacja w Europie nie wygląda aż tak źle, biorąc pod uwagę rynek pracy.

Krach na giełdzie? Sytuacja gospodarcza w Chinach

Na tym tle ryzykiem jest sytuacja w Chinach oraz ogólnie na rynkach Emerging Markets. Biorąc jednak pod uwagę rynek pracy w USA oraz strefie Euro, myślę, że jest szansa, że obecnie przeszacowuje się negatywny wpływ Chin oraz EM na gospodarkę światową. Szczególnie jeżeli będzie kontynuowana luźna polityka monetarna w Europie oraz powolny cykl zacieśniania monetarnego w USA.

Polska gospodarka w dalszej części 2016 roku: rządy jednej opcji politycznej

Z czynników wpływających na Polską gospodarkę nie sposób nie poruszyć sytuacji na polskiej scenie politycznej.

Patrząc na rządy PiSu myślę, że wiele osób nie docenia jednej bardzo ważnej rzeczy. Po raz pierwszy jedna opcja polityczna przejęła odpowiedzialność za to co dzieje się w Polsce. Czy to ważne? Proszę sobie wyobrazić spółkę, gdzie akcjonariusze są podzieleni i są ciągłe kłótnie o stanowiska w zarządzie. A jak wygląda sytuacja w spółce, gdzie jest większościowy akcjonariusz? No właśnie.

Oczywiście większościowy akcjonariusz może przyjąć dobrą lub błędną strategię dla firmy, niemniej jednak trudno o dobrą strategię w firmie, gdzie akcjonariusze kłócą się pomiędzy sobą o stołki (lub dogadują pomiędzy sobą aby mieć dobre stołki: kosztem Polski).

Polska gospodarka w dalszej części 2016 roku: polityka gospodarcza PiSu

Polityka gospodarcza PiSu to Plan Morawieckiego. I tutaj niewiele się zmieniło pod tym względem od mojej ostatniej analizy: Plan Morawieckiego: Jedna wielka ściema? A może centralne planowanie ma sens?.

Chociaż widać jakby pewne przyspieszenie w działaniach bo dzisiaj było kolejne wystąpienie wicepremiera Morawieckiego, pisałem o tym na Fanpage. Widać więc, że powoli, bo powoli, ale posuwamy się do przodu w tym zakresie. Zobaczymy co dalej z tego wyjdzie:

Drugą kluczową rzeczą w przypadku PiSu jest to co pisałem w szczegółowej analizie ze stycznia na temat fatalnej sytuacji finansów publicznych: „Big Short” na Polskę: obniżenie ratingu Polski przez agencję S&P. I tutaj mamy wielką niewiadomą. Co stanie się z deficytem publicznym i finansami publicznymi w 2017 roku?

Scenariusze są dwa:

Pierwszy taki, że będzie kontynuowana polityka z ostatnich 26 lat o której pisałem ostatnio: Rekordowa dziura budżetowa i nadwyżka: Polska i Niemcy :(

A w Polsce, od upadku poprzedniego systemu w 1989 roku, nie było jednego roku gdzie mielibyśmy nadwyżkę budżetową! Poniżej zrobiłem dla Was wykres: dziura budżetowa Polski na podstawie danych GUSu od 2001 roku (dane w mld zł). Dla przypomienia całe wpływy podatkowe budżetu w skali roku to obecnie około 250 mld zł:

Jest też jednak możliwy scenariusz o którym pisałem w kolejnym artykule: Dziura budżetowa Polski rekordowa: Jak prosto i szybko ją zmniejszyć?

poniżej przygotowałem dla Was kolejny wykres. Pokazałem na nim, ile mld zł rocznie Polska płaci odsetek od coraz większego długu (dane GUSu od 2001 roku w mld zł, w 2015 odsetki pewnie były w podobnej wysokości jak w 2014 roku). Dla przypomnienia całe wpływy podatkowe budżetu w skali roku to obecnie około 250 mld zł:

Trudno teraz określić która ścieżka będzie miała miejsce. Jedna jest bardzo negatywna a druga bardzo pozytywna. Myślę, że kolejne miesiące 2016 roku pokażą wiele pod tym względem. Szczególnie, że sporo zależy też od sytuacji gospodarczej w dalszej części roku 2016.

Co może wydarzyć się w dalszej części 2016 roku oraz w 2017 w dużym stopniu zależy też od

1. Z rządu napływają sprzeczne wypowiedzi dotyczące obniżenia wieku emerytalnego. A to bardzo ważna sprawa jeżeli chodzi o dziurę w ZUSie a przede wszystkim liczbę osób pracujących, co bezpośrednio przekłada się na stan gospodarki.
   Raz wicepremier Morawiecki mówi, że nie było twardego zobowiązania od kiedy zostanie obniżony wiek emerytalny, a zaraz następnego dnia z ust członków PiSu słyszę, że to możliwe nawet w 2016 roku. Więc sam nie wiem czego można się spodziewać pod tym względem w 2016 roku.
2. Kwota wolna od podatku też nie będzie podwyższona w 2016 roku, może w 2017. Ale tutaj też napływają sprzeczne sygnały. A to jest akurat bardzo dobra rzecz dla gospodarki w dłuższym terminie (słaba w krótkim bo ubytek PITu powoduje większą dziurę budżetową).
3. Wpływ podatku bankowego. Na Węgrzech akcja kredytowa spadła o kilkadziesiąt procent. Z tym, że tutaj zwróciłbym uwagę na dwie rzeczy:
   • Pierwsza, że zgodnie z cyklem dziesięcioletnim jesteśmy w jego dobrej fazie (lata 2014-2018), a Węgrzy wprowadzili go w czasie pięciu lat chudych (2009-2013). Co oznaczało, że banki miały pewnie problem wtedy z przeniesieniem go na klientów. Teraz widać, że nie mają z tym problemu.
   • Po drugie spadek akcji kredytowej na Węgrzech może też wynikać z tego co właśnie dzieje się w Polsce. Banki i firmy przenoszą finansowanie za granicę (spółki matki za granicą). Więc w statystykach zobaczymy z tego tytułu spadek akcji kredytowej i spadek zysków (banki w Polsce). Ale z punktu widzenia akcji kredytowej dla polskiej gospodarki jest to neutralne bo finansowanie nadal jest, tylko jego źródło jest poza Polską.
4. Na temat przewalutowania kredytów frankowych i co z tego może wyniknąć pisałem tutaj Raport NBP o stabilności systemu finansowego: 38-44 mld zł koszt przewalutowania przy 4 zł za franka!!!
5. Jak szybko zostaną uruchomione środki z UE? Dokładnie rok temu tutaj Brak środków z UE w 2015 roku i wpływ na PKB Polski pisałem więcej na ten temat. Scenariusz tam nakreślony ładnie się realizuje. Zmiana rządu oznacza opóźnienia wydatkowania środków z UE w 2016 roku. Bardziej przesunie się to na rok 2017.

Bardzo ważne nastroje przedsiębiorców (inwestycje)

Jest jeszcze jeden bardzo ważny czynnik, w dużej mierze zależny od Naszego nowego rządu. W zależności od tego co będzie się dalej działo w polskiej polityce a szczególnie polityce gospodarczej, będzie to miało wpływ na decyzje firm o nowych inwestycjach. A inwestycje (albo ich brak) ma wpływ na tworzenie miejsc pracy no i oczywiście na dynamikę PKB.

I tutaj przedsiębiorcy na pewno bardzo uważnie śledzą zmiany wprowadzane przez PiS. Szczególnie związane z podatkami oraz nowymi regulacjami. Wystarczy wspomnieć chociażby formę w jakiej proceduje się wprowadzenie podatku od hipermarketów (który teraz nazywa się już podatkiem od handlu).

Bardzo ważne nastroje konsumentów (konsumpcja)

Równie ważne są nastroje konsumentów. Z tym, że pewnie przeciętny Kowalski mniej zwraca uwagę na rzeczy na które zwracają uwagę przedsiębiorcy, a bardziej na informacje napływające do Polski z zagranicy. No i oczywiście na ogólny klimat polityczny w Polsce.

Jeżeli chodzi o wpływ programu 500 zł na dziecko na gospodarkę, myślę, że jego wpływ jest przeszacowany (około 17 mld zł w 2016 i około 25 mld zł w 2017). Z kilku powodów:

1. Część środków pójdzie na spłatę kredytów (chwilówki itd.)
2. Część środków pójdzie na zbudowanie środków na „czarną godzinę”. U rodzin z dziećmi raczej się nie przelewa. Myślę, że część z nich zamiast od razu wydać to na konsumpcję, najpierw zbuduje oszczędności ” w razie czego” a dopiero po roku czy dwóch będzie bardziej je konsumowała (jak już coś odłożą na czarną godzinę).
3. Z kolei osoby lepiej zarabiające i bardziej świadome krachu demograficznego (przecież dlatego jest wprowadzany program 500 plus) po prostu te 500 zł na dziecko przeznaczy na budowę indywidualnego funduszu emerytalnego. Innymi słowy zamiast wydawać je, będą je odkładali np. na koncie w banku. Może też być tak, że część ludzi skorzysta z IKE lub IKZE aby uniknąć płacenia podatku.

Dodatkowo biorąc pod uwagę, że podatek bankowy to około 4 mld zł a od handlu 2 mld zł ( w sumie 6 mld zł dodatkowych podatków netto), osobiście nie spodziewałbym się jakiegoś dużego wpływu programu 500 plus na konsumpcję w roku 2016. Może bardziej w roku 2017 czy 2018 (jak już pierwsze dwa punkty powyżej będą miały mniejsze znaczenie).

Piłka w grze a bramki są dwie: podsumowanie części o gospodarce

Podsumowując mamy tak naprawdę trzy bardzo ważne czynniki wpływające na gospodarkę polską w 2016 roku:

1. Czynnik niezależny od wszystkiego, czyli pozytywne tendencje wynikające z cyklu dziesięcioletniego
2. Czynni niezależny od Polski czyli sytuacja za granicą: i to jest ryzyko, które może Nas uderzyć
3. Czynnik zależny od PiSu: polityka, szczególnie polityka gospodarcza. I wynikające z tego nastroje przedsiębiorców oraz konsumentów.

Innymi słowy zobaczymy co z tego wszystkiego wyjdzie. Na ten moment scenariusz bazowy jest dla mnie taki, że nie jest źle a wiele zależy od rozwoju sytuacji w przyszłości.

Krach na giełdzie: giełda i złotówka w 2016 roku

W niedawnej analizie Podatek bankowy: wpływ na giełdę i wyceny polskich banków omówiłem wpływ podatku bankowego na giełdę jak i na sam sektor bankowy. Wnioski wydają się być słuszne patrząc na ostatnią reakcję sektora bankowego.

Z kolei ostatnio tutaj Euro, dolar i frank spadają. Giełda rośnie. Dlaczego? omówiłem zachowanie giełdy w ostatnich tygodniach i wpływ danych o PKB na umocnienie złotówki.

Z historycznych zależności tutaj wynika, że przy dalszym wzroście gospodarczym, giełda powinna iść do góry. Tak jak pisałem, ile dokładnie zależy od przyszłej dynamiki PKB. Podobnie powinno być ze złotówką, czyli jeżeli z gospodarką i deficytem budżetowym wszystko będzie ok, złotówka powinna być mocna.

Warto też zwrócić uwagę na wyceny wielu spółek. Wiele spółek ma obecnie jednocyfrowe mnożniki. Takich czasów dawno nie było. Może to nie są czasy jak w 2012 roku, jednak warto pamiętać, że i obecnie sytuacja gospodarcza jest znacznie lepsza.

Nie dziwi więc, to co pisałem w ostatnich tygodniach, np. w komentarzu tutaj, czy we wpisie tutaj: mamy solidne odbicie po spadkach, już kilkanaście procent od dołka:

Natomiast to co jest kluczowe, tak jak pisałem powyżej, bardzo wiele zależy od nowego rządu. I jego polityki w zakresie gospodarki jak i deficytu budżetowego (rząd ma wpływ na stronę przychodową i kosztową niezależnie od koniunktury).

Podsumowanie

Jeżeli wszystko w tym zakresie będzie ok to nie widzę problemów. Taki scenariusz wspierają też fatalne nastroje INI.

Oczywiście jeżeli okaże się, że jednak realizuje się negatywny scenariusz, z ogromną dziurą budżetową na rok 2016, w takim wypadku oberwie się pewnie zarówno giełdzie jak i złotówce.

Oczywiście trzymam kciuki za Nasz nowy rząd, aby jednak był w stanie zrealizować się pozytywny scenariusz bo wszyscy na tym skorzystają.

A Wy co sądzicie? Co będzie dalej? Widzicie jeszcze jakieś inne czynniki, które warto omówić?