Demografia Japonii a demografia Polski: wpływ na giełdę, gospodarkę i inflację

Dlaczego Japonia od dwudziestu lat jest non stop w kryzysie? I dlaczego nie może z niego wyjść? Po dzisiejszym artykule zrozumiecie dlaczego demografia Japonii jest tak ważna. Dlaczego na moim blogu tak bardzo wałkuję temat demografii w kontekście fatalnej sytuacji demograficznej Polski. Dzisiaj sama kawa to może być zdecydowanie za mało :)

Poniższa analiza jest kolejną z serii 8 artykułów edukacyjnych, pozostałe znajdziecie poniżej:

1. Krach i Wojna: pięćdziesięcioletni Cykl Kondratiewa a granice kreowania długów
2. Analiza krachu 1929 i wielkiej depresji po 1929 roku
3. Demografia Japonii a demografia Polski: wpływ na giełdę, gospodarkę i inflację <<<- jesteś tutaj
4. Co wpływa na kursy walut? Jakie są teorie dotyczące kształtowania się kursów walut w krótkim i długim okresie czasu?
5. Fundamentalna analiza rynku złota
6. Fundamentalna analiza rynku ropy naftowej
7. Fundamentalna analiza rynku gazu
8. Fundamentalna analiza rynku miedzi w kontekście KGHM

Japonia: Marzenia spełniają się

Niedawno można było usłyszeć, że Polska stanie się drugą Irlandią, o czym mówił Premier Tusk. Patrząc na historyczny wzrost długu publicznego i niedawne problemy Irlandii, to marzenie jest na najlepszej drodze do realizacji.

Kiedyś Polacy mieli inne marzenie. Kilkadziesiąt lat temu Polacy marzyli aby stać się drugą Japonią. Uosobieniem tego marzenia były słowa Lecha Wałęsy. I to marzenie też właśnie się realizuje: podążamy ścieżką Japonii… Ale chyba nie o to chodziło.

Demografia to kluczowy czynnik rozwoju gospodarczego

Na ten temat już wiele razy pisałem na moim blogu ale warto ten temat wałkować aby jak najwięcej osób było tego świadomych. A szczególnie aby jak najwięcej i jak najgłośniej mówiło się o tym w mediach.

Gospodarka to liczba osób pracujących razy wydajność tych osób. Innymi słowy:

1. Jeżeli pracuje jedna osoba i jest to 100 % PKB, druga osoba pracująca zwiększa PKB o 100%.
2. Podobnie jest gdy pracuje np. 1 mln osób a pracę rozpocznie kolejny 1 mln osób. Tutaj również dynamika PKB rośnie o 100%.
3. Z kolei jeżeli pracuje np. 10 mln osób a do pracy przyłączy się kolejny 1 mln, czyli 10%, dynamika PKB wzrośnie też o 10 % (przy założeniu, że ten dodatkowy milion osób pracuje z podobną wydajnością jak te początkowe 10 mln osób)

Demografia Japonii: historia, stan obecny i przyszłość.

Poniżej przygotowałem dla Was wykres demografii Japonii dla sporego okresu czasu bo jest to prawie 200 lat. Czerwoną linią zaznaczyłem gdzie obecnie jesteśmy. Dane w milionach, poszczególne kolory to odpowiednie grupy wiekowe:

Z kolei poniżej te same dane ale w podziale na historyczną i przyszłą liczebność poszczególnych grup wiekowych. Dane w mln:

Jak widzimy na powyższym wykresie, liczba osób w wieku 15-64 lata osiągnęła szczyt około dwudziestu lat temu: okolice 1995 roku. I od dwudziestu lat spada. Obecnie spadek ten wynosi około minus 10 mln osób w wieku 15-64 (z 87 mln na obecne około 77 mln osób). Jest to spadek o około minus 10% względem poziomu z maksimum liczebności tej grupy wiekowej.

Według prognozy, do roku 2050 liczba osób w wieku 15-64 spadnie do około 54 mln osób. Względem 1995 roku będzie to spadek aż o 33 mln, czyli o około 40% (!)(z 87 mln na 54 mln).

Ale co najgorsze, zmiana struktury demograficznej w Japonii, oprócz spadku liczby osób w wieku produkcyjnym, ma też drugą negatywną tendencję. Przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych to już mocno widoczny wzrost liczby osób w wieku powyżej 65 lat. Jest to trzykrotny wzrost liczebności tej grupy wiekowej: z 10 mln do ponad 30 mln osób obecnie (!).

W konsekwencji w Japonii bardzo mocno spadł też wskaźnik osób w wieku 15-64 lata przypadających na osoby w wieku ponad 65 lat. Przed załamaniem demograficznym dwadzieścia/trzydzieści lat temu było to kilka osób a obecnie jest to już tylko zaledwie dwie osoby:

Tutaj wrzuciłem Wam dodatkowo piramidę demograficzną Japonii: jak zmieniła się jej struktura względem roku 1935 (robi wrażenie):

Źródło

A poniżej piramida demograficzna Japonia sto lat różnicy pomiędzy 1950 a 2050. Rok 2050 to jakiś kosmos. Prawie 40 % społeczeństwa, i prawie tyle samo co osób w wieku 15-65 lat, to osoby w wieku powyżej 65 lat (!):

Źródło

Aż tak duża liczba emerytów w Japonii to również zasługa najdłużej żyjących na świecie emerytów. Tego problemu nie ma jednak na przykład Rosja, gdzie jest pod tym względem bardzo szczególnie u mężczyzn:

Źródło

W kontekście starzejącego się społeczeństwa bardzo ciekawa jest poniższa grafika, szczególnie patrząc na przyszłą sytuację Chin:

Źródło

Tutaj to samo ujęcie ale uszeregowane według największego udziału osób powyżej 65 roku życia w roku 2050:

Źródło

Demografia Japonii a liczba osób pracujących

Analizując wpływ demografii na gospodarkę warto zwrócić uwagę, że oprócz samej struktury demograficznej, ważne są jeszcze dwa czynniki:

1. Jaki procent osób w wieku produkcyjnym jest aktywny zawodowo?
2. Jaka liczba osób nadal pracuje, pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego?

Poniżej przygotowałem dla Was grafikę obrazującą aktywność zawodową ludności w Japonii na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat (procent liczby osób aktywnych zawodowo):

Jak widać powyżej, w Japonii aktywność zawodowa osób z grupy wiekowej 15-64 wzrosła dodatkowo o około 10 punktów procentowych.

Warto zwrócić uwagę, że wzrost aktywności zawodowej ludności dokonał się głównie w zakresie wzrostu aktywności zawodowej kobiet. Aktywność zawodowa mężczyzn i tak zawsze jest wysoka więc tutaj nie miało co się specjalnie zmieniać:

Z kolei poniżej grafika przedstawiająca w mln liczbę osób pracujących w wieku powyżej 65 lat:

Tutaj również nastąpił wzrost liczby osób pracujących. I tutaj znowu bardzo interesująca rzecz. Wzrost liczby osób pracujących w wieku powyżej 65 lat to nie kwestia wzrostu aktywności zawodowej tej grupy wiekowej:

Na powyższym wykresie widać, że aktywność zawodowa osób w wieku 65 plus paradoksalnie spadła. Pewnie to efekt zależności im wyższe PKB na osobę tym mniejsza skłonność emerytów do dalszej aktywności zawodowej bo mają relatywnie wyższą emeryturę. Innymi słowy wzrost liczby osób pracujących w wieku powyżej 65 lat to tylko efekt zwiększenia generalnej liczebności tej grupy wiekowej na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat.

W efekcie zwiększenia aktywności zawodowej kobiet oraz większej liczby osób pracujących w wieku powyżej 65 lat, liczba osób pracujących w Japonii nie spadła tak jak spadła liczba osób w przedziale wiekowym 15-65. I dzięki temu liczba osób pracujących utrzymuje się na podobnym poziomie od ponad dwudziestu lat:

Demografia Japonii: wpływ na gospodarkę

Poniżej przygotowałem wykres, na którym nałożyłem liczbę osób pracujących w Japonii oraz wartość PKB Japonii (lewa skala mln osób, prawa PKB w bln jenów):

Czerwoną linią rozdzieliłem dwa okresy:

1. Na lewo jest to okres dynamicznego przyrostu liczby osób pracujących. Podobnie wyglądała sytuacja w gospodarce, która dynamicznie się rozwijała. PKB w tym  czasie urosło ze 100 do ponad 400 mld jenów (w cenach stałych/realnych czyli po uwzględnieniu inflacji).
2. Natomiast na prawo od tej linii to okres gdy w Japonii przestała przyrastać liczba pracujących. Od tego też czasu słyszymy, że w Japonii jest notoryczny kryzys. W ciągu tych ponad dwudziestu lat PKB Japonii wzrosło zaledwie z trochę powyżej 400 mld bln jenów do 500 bln jenów. Daje to wzrost PKB około 1 punkt procentowy rocznie (!).
   Warto też zauważyć, że Japonia jest bardzo mocna w eksporcie. A pomimo tego nie była w stanie zasypać dziury związanej z tsunami demograficznym.
3. W tym kontekście notoryczny kryzys w Japonii o którym słyszy się od długiego czasu w mediach nie jest niczym dziwnym czy nadzwyczajnym. Jest czymś normalnym i oczywistym. Jest to naturalna konsekwencja japońskiego tsunami demograficznego. Szczególnie w kontekście gigantycznego długu i Kondratiewa: Krach i Wojna: pięćdziesięcioletni Cykl Kondratiewa a granice kreowania długów

Z kolei poniżej przedstawiłem tą samą zależność ale przy uwzględnieniu dynamiki liczby osób pracujących oraz dynamiki PKB (dane w ujęciu rocznym). Tutaj jeszcze lepiej widać ten efekt (lewa skala dynamika PKB, prawa skala wzrost liczby osób pracujących w ujęciu rocznym):

Demografia Japonii: wpływ na giełdę

Łącząc sytuację gospodarczą w Japonii (konsekwencja demografii), nietrudno domyśleć się jak wygląda wykres giełdy japońskiej. Szczególnie, jeżeli giełdę zestawimy z liczbą osób pracujących (lewa skala liczba osób pracujących, prawa skala poziom giełdy, skala logarytmiczna):

Indeksy giełdowe odzwierciedlają sytuację w skali całej gospodarki. Skoro w skali makro demograficznie nie ma podstaw do silniejszego wzrostu gospodarczego, nie ma co się dziwić, że i giełda rosła mocno tylko do pewnego momentu. Zresztą warto zwrócić uwagę, że oprócz liczby pracujących bardzo duże znaczenie ma też mocno rosnąca liczba emerytów i coraz większe wydatki z tym związane (emerytury, służba zdrowia). Ktoś musi za to zapłacić. W przypadku Japonii oczywiście oznaczało to podwyżki podatków w wielu obszarach.

Stąd też przełom lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych to właśnie szczyt hossy na giełdzie (1989 rok): koniec zwiększania liczebności osób w wieku 15-65 oraz mocny wzrost liczby emerytów.

Demografia Japonii: wpływ na inflację

Łacząc korelację pomiędzy demografią (liczba pracujących) oraz sytuacją gospodarczą (dynamiką PKB) dochodzimy do kolejnego, bardzo ważnego wniosku. Silne i nieustępujące procesy deflacyjne pojawiły się w Japonii właśnie początkiem lat dziewięćdziesiątych. Poniżej przygotowałem grafikę, gdzie znowu sytuacja demograficzna bardzo dobrze wskazała na tendencje kształtowania się przyszłych cen w Japonii (szczególnie po 1998 roku, czyli szczycie liczby osób pracujących):

Warto wspomnieć, że Japonia zaczęła borykać się z deflacją znacznie wcześniej niż reszta świata. I jak widać odpowiedź dlaczego jest dosyć prosta.

Demografia wpływa na procesy inflacyjne/deflacyjne w trzech obszarach

1. Przy wyższym wzroście gospodarczym łatwiej podnosić ceny więc pojawia się inflacja. Z kolei przy słabej dynamice PKB trudno podnosić ceny więc inflacja jest też niska/pojawia się deflacja.
2. Zwiększająca się liczba osób pracujących w wyniku wzrostu demograficznego oznacza, że jest spora grupa osób, która relatywnie dobrze zarabia. Ponadto grupa ta pracując nie ma specjalnie wolnego czasu na porównywanie cen czy czekanie na promocje oraz okazje rynkowe. Dlatego też takie osoby są o wiele bardziej skłonne kupować szybko czy też akceptować wzrosty cen (czyli inflację).
3. Z kolei zwiększająca się liczba emerytów powoduje, że są one skłonne poświęcić więcej czasu na porównywanie cen/czekanie na promocje itd. Efekt ten jest ponadto silniejszy ponieważ miesięczne dochody emerytów są zdecydowanie niższe niż pensja gdy taki emeryt jeszcze pracował. Stąd też większa skłonność do szukania oszczędności. A to przekłada się na wolniejszy wzrost cen/deflację.

Demografia Japonii a demografia Polski

Polska demografia to kopia demografii Japonii. Tyle tylko, że Polska jest opóźniona względem Japonii o około dwadzieścia lat. Innymi słowy obecnie Polska demograficznie jest w takim momencie jak była Japonia około 1995 roku. I tutaj na pewno nic nie zmieni program PiSu bo dziecko urodzone w 2017 roku wejdzie na rynek pracy w wieku 18 lat dopiero w 2035 roku.

Zauważmy też, że podobne procesy deflacyjne zachodzą ostatnio i w Polsce. Przypadek? Nie sądzę.

Dlatego tyle razy pisałem w moim serwisie: w kwestii tsunami demograficznego tak naprawdę nie chodzi o to co będzie za dwadzieścia lat ale jak Polska poradzi sobie z fatalną demografią w najbliższych latach…

Dla przypomnienia co parę lat temu pisałem w tej analizie: Potęga demografii cz.1: Jak bardzo zmieni się Polska w ciągu zaledwie 20 lat?

Jak wygląda sytuacja demograficzna Polski w 2012 r.?
Poniżej obecna demografia Polski według liczby osób w danym wieku z danego rocznika (w roczniku jest kilkaset tysięcy osób). Pomiędzy czarnymi liniami osoby w wieku produkcyjnym od 18 lat do: kobiety 60 lat, mężczyźni 65.

Ten sam wykres, ale pokazany rok urodzenia danego rocznika:

Dlaczego Polska ma powyższą strukturę demograficzną? Niestety przez położenie geograficzne…
1. Po prawej stronie wykresu obecne osoby w wieku emerytalnym to osoby, którym udało się przeżyć II Wojnę Światową… czyli urodzone do 1945 roku, w roczniku jest to zaledwie około 250 tyś. osób.
2. Lata po wojnie od 1946 roku do około 1960 to powojenny wyż demograficzny, ale tych osób w danym roczniku jest około 500-600 tyś. czyli dwa razy więcej niż obecnych emerytów..
3. Lata 1960-1975 to niż demograficzny
4. Kolejny wyż demograficzny 1975-1985, w roczniku jest około 600-700 tyś. osób
5. Po lewej stronie wykresu kolejny niż demograficzny od 1985 aż do 2003 (kiedy urodziło się zaledwie 352 tyś. osób, czyli połowa z tego co w szczycie poprzedniego okresu).

Podsumowując: obecna liczba emerytów jest znacznie zaniżona i wynika tylko z „efektu II Wojny Światowej”. Po wojnie rodziło się po prostu przez kilkadziesiąt lat dwa/trzy razy więcej osób niż obecnych emerytów…

Jak będzie wyglądała demografia Polski w 2035 r. czyli za około 20 lat (liczba osób w danym wieku, w roczniku jest kilkaset tysięcy osób)?

A tutaj pokazałem zmianę w procentach liczby osób w danym wieku pomiędzy 2012 a jaka będzie w 2035 r., (jak kiedyś zrobiłem ten wykres zrobił na mnie spore wrażenie…)

To samo ujęcie, ale poniżej zmiana liczby osób w danym wieku pomiędzy 2012 a jaka będzie w 2035 r. też robi wrażenie)

Jak widać na powyższych dwóch wykresach:
1. Liczba osób w wieku poniżej 40 lat spadnie o kilkadziesiąt % (z obecnych 20 mln na około 14 mln czyli o około 6 mln !)
2. Liczba osób powyżej 65 roku życia wzrośnie o wysokie kilkadziesiąt % (z obecnych około 5 mln na około 8 mln czyli + 3 mln)

Demografia Japonii: podsumowanie

Jak pokazałem w mojej analizie, demografia ma fundamentalne znaczenie. Ma ona ogromny wpływ na giełdę, gospodarkę oraz inflację.

W przypadku Polski jest to bardzo ważny czynnik. Również dlatego, że demografia to podstawowy czynnik, który inwestorzy biorą pod uwagę analizując perspektywy rozwoju gospodarczego danego kraju. Jeżeli chcemy podwoić PKB w Polsce, warto pamiętać, że z tak fatalną demografią Polska jest na końcu światowej listy krajów w których warto inwestować czy lokować know how.

Jeszcze uwaga na temat inwestowania na giełdzie: warto pamiętać, że czynnik demograficzny jest bardzo ważny ale w ujęciu długoterminowym, w pespektywie iluś lat (na przykład w perspektywie emerytury: ZUS i Twoja emerytura). W krótszym terminie ważne mogą być inne czynniki wpływające na giełdę: giełda i inwestowanie. Warto jednak pamiętać o tym jak potężnym fundamentalnie czynnikiem jest demografia.

I co Wy o tym wszystkim myślicie? Wiem, że nie wszyscy którzy czytają komentują. Ale tym razem zróbcie wyjątek i napiszcie co czujecie bo to bardzo ważna sprawa. Demografia będzie miała ogromny wpływ na Twoje życie w kolejnych latach (albo już ma).

Uwaga: Powyższy artykuł umieściłem w ramach punktu numer osiem w sekcji: >>> Strona główna>>> Jak inwestować >>> Punkt 8. Inwestowanie bezpośrednio w akcje: analiza fundamentalna.

Powyższy artykuł powstał w ramach współpracy z firmą ING Securities, promotorem certyfikatów ING Turbo na rynku polskim

W ramach współpracy powstanie osiem artykułów:

1. Krach i Wojna: pięćdziesięcioletni Cykl Kondratiewa a granice kreowania długów
2. Analiza krachu 1929 i wielkiej depresji po 1929 roku
3. Demografia Japonii a demografia Polski: wpływ na giełdę, gospodarkę i inflację
4. Co wpływa na kursy walut? Jakie są teorie dotyczące kształtowania się kursów walut w krótkim i długim okresie czasu?
5. Fundamentalna analiza rynku złota
6. Fundamentalna analiza rynku ropy naftowej
7. Fundamentalna analiza rynku gazu
8. Fundamentalna analiza rynku miedzi w kontekście KGHM

Uwaga: to nie jest artykuł sponsorowany. To znaczy, że ja sam wybrałem tematy na jakie będę pisał. Umowa o partnerstwie jest taka, że mogę napisać na powyższe tematy co tylko uznam, że warto napisać. I to właśnie zrobiłem/zrobię. Za podzielenie się moimi przemyśleniami otrzymam stałe wynagrodzenie.

Certyfikaty inwestycyjne ING Turbo

Certyfikaty umożliwiają inwestowanie w różne instrumenty finansowe notowane na całym świecie przy użyciu dźwigni finansowej o różnej wielkości.

Certyfikaty ING Turbo notowane są na polskiej giełdzie i można w nie inwestować kupując je w każdym biurze maklerskim. Można dzięki nim zarabiać zarówno na wzrostach jak i spadkach instrumentów bazowych. Emitentem i animatorem jest bank ING N.V. w Amsterdamie.

Dużą zaletą ING Turbo jest możliwość inwestowania w te instrumenty na rachunkach maklerskich IKE oraz IKZE ponieważ są one traktowane jako produkty rynku kasowego.

Uwaga: Inwestowanie przy użyciu dźwigni finansowej zwiększa potencjalne zyski ale i jednocześnie wiąże się też z odpowiednio większym ryzykiem.

Tutaj jest broszura na temat ING Turbo:

Na ósmej stronie powyższej broszury wytłumaczony jest krok po kroku przykład inwestowania i działania certyfikatu na akcje spółki PKO BP (można kliknąć aby powiększyć):

W przypadku certyfikatów ING Turbo warto zwrócić uwagę na poziom kosztów finansowania. Według informacji, które uzyskałem od ING, obecnie wyglądają one dla przykładowych instrumentów tak:

Więcej informacji na temat Certyfikatów ING Turbo znajdziecie w nagraniach video tutaj:

Pod powyższymi linkami znajdują się również informacje na temat kosztów oraz ryzyk związanych z inwestowaniem przy użyciu certyfikatów ING Turbo.

Po zapoznaniu się z powyższymi materiałami możecie sprawdzić swoją wiedzę w krótkim teście: trzynaście pytań i będziecie wiedzieć, czy któreś elementy wymagają głębszego poznania.

Poniżej znajduje się lista wszystkich instrumentów finansowych na które wystawiane są certyfikaty. Nie jest to katalog zamknięty, ING NV otwarty jest na zgłoszenia związane z zapotrzebowaniem na nowe instrumenty bazowe.

Uwaga: po kliknięciu w nazwę konkretnego certyfikatu, u góry strony macie podany tiker tego instrumentu: informacja ta jest pomocna przy składaniu zleceń w Waszym biurze maklerskim.

ING Securities zaprasza do udziału w wirtualnym konkursie inwestycyjnym: do wygrania cenne nagrody!

Dom Maklerski ING Securities wraz z Giełdą Papierów Wartościowych i Stowarzyszeniem Inwestorów Indywidualnych zapraszają do udziału w konkursie Turbo Wyzwanie. To już druga edycja konkursu inwestycyjnego!

Każdy z uczestników konkursu, za pośrednictwem platformy konkursowej, będzie mógł inwestować wirtualną kwotę 100 000 zł w certyfikaty ING Turbo oraz wybrane ETF-y i akcje.

Przez pierwsze dwa tygodnie (11.04 – 22.04 br.) – w fazie testowej – uczestnicy będą mogli zapoznać się z funkcjonowaniem platformy. Po jej zakończeniu licznik środków zostanie przywrócony do wyjściowej wartości i rozpoczną się właściwe zmagania konkursowe. Liczy się uzyskanie najwyższej stopy zwrotu.

Gra zakończy się 20 maja br. wyłonieniem zwycięzców. W konkursie do wygrania są Apple MacBook Air 13.3”, Apple iPad mini 4, iPhone 6, Huawei Watch, Samsung Galaxy Tab Pro 8.4 czy Kindle Paperwhite. Wręczenie nagród dla najlepszej 10 odbędzie się na prestiżowej konferencji „Wall Street” w Karpaczu, w czerwcu br.

W konkursie Turbo Wyzwanie może wziąć udział każdy kto zarejestruje się na platformie konkursowej dostępnej pod adresem www.grainwestycyjna.pl

Jeżeli po zapoznaniu się z powyższymi materiałami macie dodatkowe pytania związane z certyfikatami ING Turbo, pytajcie w komentarzach.