Przyczyny i skutki konfliktu Rosja-Ukraina

Jaka są prawdziwe przyczyny i skutki konfliktu Rosja-Ukraina?

Poniżej wykres kwartalnej dynamiki PKB Rosji oraz okresy kiedy Rosja rozpoczynała konflikty zbrojne:

Jak widać powyżej konflikty zbrojne toczone były w okresach kiedy dynamika PKB zachowywała się bardzo słabo. Poprzednie dwa konflikty zbrojne miały miejsce w okolicach recesji w gospodarce Rosji. Jak widać, ostatnio, dynamika PKB w Rosji jest na równi pochyłej (ostatnie dane za trzeci kwartał 2013). A ostatnie dane makro wskazują na dalsze pogorszenie.

Przyczyny i skutki konfliktu Rosja-Ukraina: cena ropy

Dlaczego powyższy wykres dynamiki PKB wygląda tak a nie inaczej? Odpowiedzią są ceny ropy naftowej oraz gazu ziemnego za ostatnie kilkanaście lat:

Poniżej z kolei pokazałem zmiany cen gazu i ropy naftowej w procentach:

Przyczyny i skutki konfliktu Rosja-Ukraina: wpływy budżetowe Rosji

A wpływy budżetowe Rosji związane z wydobyciem surowców stanowią około 50 % budżetu… A reszta wpływów podatkowych od firm i konsumentów i tak uzależniona jest od surowców bo to główny segment gospodarki.

Innymi słowy wysokie ceny ropy naftowej i gazu są bardzo potrzebne Rosji. A jak najłatwiej starać się utrzymać wysokie ceny tych surowców? Wywołując konflikt zbrojny…

Mało tego. Po wynalezieniu przez USA gazu łupkowego i ropy z łupków, gospodarcza przyszłość Rosji nie wygląda za dobrze. A można powiedzieć, że wygląda dramatycznie.

Powyższy wykres cen gazu to ceny gazu w USA. Warto pamiętać, że historycznie cały system rurociągów gazowych w USA był… zbudowany aby transportować gaz z portów morskich do wewnątrz kraju. Bo nikomu nie przyszło do głowy, że USA kiedyś może zacząć eksportować gaz na zewnątrz.

W efekcie do 2012 roku ceny gazu w USA spadły dramatycznie bo krajowy popyt nie był w stanie wchłonąć produkcji gazu łupkowego. A eksportować za granicę nie było jak. Ale właśnie kończy się budowa rurociągów do portów morskich która już umożliwia eksport gazu za granicę.

W związku z powyższym Rosja dopiero teraz odczuje konkurencję gazu z USA bo do tej pory jedyne co się wydarzyło to rezygnacja  jakiś czas temu USA z dostaw Gazu z Gazpromu.

A drugim państwem, które bardzo mocno rozwija ropę i gaz z łupków są… Chiny. Ważny odbiorca surowców Rosji.

A co może się stać z państwem, którego gospodarka słabo sobie radzi? Szczególnie takiego jak Rosja? Po prostu ludzie mogą obalić wąską grupę rządzących oligarchów. Mieliśmy tego ostatnio przykład na Majdanie…

W tym kontekście warto zadać sobie pytanie czy Putin mógł sobie pozwolić na brak reakcji na wydarzenia na Ukrainie? Moim zdaniem nie bardzo bo to byłby sygnał dla opozycji w Rosji, że jest słaby, że można w przyszłości zrobić to samo w Rosji.

Przyczyny i skutki konfliktu Rosja-Ukraina: Europejska demografia

Po tych dwóch powyższych czynnikach warto jeszcze wspomnieć, że Ukraina jest ważnym elementem układanki jeżeli chodzi o europejskie tsunami demograficzne. Szczegółowo na temat demografii, bardzo niskich zarobków na Ukrainie i generalnie jej gospodarce pisałem tutaj: Szok! Jeżeli w Polsce narzekamy na sytuację gospodarczą to co mają powiedzieć Ukraińcy ? Dlaczego tak mało zarabiamy?.

Ukraina i Rosja mają jeszcze gorszę demografię od Polski: Potęga demografii cz.1: Jak bardzo zmieni się Polska w ciągu zaledwie 20 lat? więc zwiększenie wpływów na Ukrainie przez Rosję jest dla niej bardzo ważne z punktu widzenia demograficznego:

Oczywiście demograficznie Ukraina jest również ważna dla UE, chociaż w mniejszym zakresie, bo liczba mieszkańców UE to około 500 mln osób.

Wpływ sytuacji na Ukrainie na gospodarkę Polski:

Udział polskiego eksportu na Ukrainę to zaledwie 1 % PKB Polski czyli 18 mld zł. Jest to tyle co ze Słowacją, która ma… dziesięć razy mniejszą liczbę ludności niż Ukraina. (dla przypomnienia roczne PKB Polski wynosi trochę ponad 1600 mld zł)

Jak widać powyżej również eksport do Rosji nie ma również specjalnie dużego udziału w naszym PKB, bo jest to zaledwie 34 mld zł (2% PKB).

Podobnie ciekawie wyglądają liczby dotyczące Polskiego Importu z Ukrainy. Ukraina nie jest nawet w pierwszej dziesiątce. Natomiast to co ciekawe to spory import z Rosji:

Większość importu z Rosji to import gazu i ropy naftowej.

Podsumowując: Jak do tej pory relacje handlowe z Ukrainą były śladowe, podobnie jak z Rosją. Oba kraje stanowią niewielki udział w polskim eksporcie. Jeżeli już mówić o ryzykach, ryzykiem jest import gazu i ropy z Rosji: przerwanie dostaw i znaczne podwyżki cen.

Przyczyny i skutki konfliktu Rosja-Ukraina: wpływ sankcji na Rosję

• Rosja jest cały czas relatywnie mały graczem gospodarczym w relacji do Unii Europejskiej i USA:

Źródło: www.wikipedia.pl

• Rosja stanowi parę procent w imporcie/eksporcie UE
• UE ma udział w imporcie/eksporcie Rosji w wysokości około 50%
• Rosja eksportuje głównie surowce
• Cały eksport Rosji stanowi około 25% PKB
• Cały import Rosji stanowi około 15% PKB
• Wymiana handlowa pomiędzy Rosją a USA jest śladowa w relacji do PKB
• Całkowite zadłużenie zewnętrzne Rosji w USD jest relatywnie niewielkie i stanowi około 25 % PKB
• I jest to głównie prywatne zadłużenie bo dług publiczny Rosji jest śladowy:

Szczerze powiedziawszy, po powyższych spostrzeżeniach:

• USA ma znikomy wpływ na gospodarkę Rosji
• Unia Europejska ma trochę większy ale i tak wymiana handlowa Rosji z UE stanowi tylko około 10 % PKB
• A co najważniejsze UE importuje z Rosji głównie surowce, więc nie bardzo może z tego zrezygnować

Przyczyny i skutki konfliktu Rosja-Ukraina: wpływ na giełdę

Ryzyka:

• Jak widać po spostrzeżeniach powyżej, konflikt na Ukrainie ma niewielki wpływ na sytuację gospodarczą w Polsce. Jedynym prawdziwym ryzykiem jest brak dostaw surowców lub duże wzrosty cen surowców sprowadzanych z Rosji.
• Brak udziału polskiego biznesu na Ukrainie wiele razy potwierdzałem podczas spotkań z zarządami polskich spółek giełdowych: generalnie polskie firmy nie angażowały się na Ukrainie ze względu na korupcję i brak jakiejkolwiek możliwości przewidzenia co stanie się z zainwestowanymi środkami.
• W krótkim terminie będą realizowane odpływy z TFI na których realizację TFI mają standardowo do pięciu dni sesyjnych.
• Rozwój sytuacji na Krymie jest dobrym przykładem dlaczego kiedyś pisałem o „marginesie bezpieczeństwa” na giełdzie: „Margines bezpieczeństwa” w inwestowaniu na giełdzie cz. 1: wskaźnik cena/zysk oraz cena/wartość księgowa.
• Spółki które notowane są na przykład trzydzieści razy zyski mogą bez problemu spaść w takiej sytuacji o minus 50% i nadal nie być tanio wyceniane, czyli piętnaście razy zyski.
• Jednak jeżeli spółki są notowane kilka razy zyski, trudno oczekiwać aż takich spadków. Zresztą nawet jeżeli takie spółki spadłyby o -50% oznaczałoby to, że wystarczy trzymać taką spółkę kilka lat i w postaci dywidendy szybko uzyskamy zwrot zainwestowanych środków. Zachowując nadal opcję na wzrost kursu.

Szanse:

• To co w tej chwili nie jest dyskontowane przez giełdę to pozytywny wpływ wzrostu wymiany handlowej z Ukrainą. W dłuższym terminie polskie PKB może z tego tytułu zwiększyć się o kilka procent. Oczywiście jest to tylko opcja ale jak na razie nasze relacje handlowe z Ukrainą prawie nie istnieją (w relacji do naszego PKB) więc nie ma też specjalnie ryzyka w drugą stronę.
• Obecnie żyjemy w medialnym świecie. W dobie internetu, gdzie informacje i wiadomości rozchodzą się szybko. Trudniej też fałszować informacje czy sterować społeczeństwem dzięki propagandzie. Dawniej na Majdanie już dawno wyłapano by przywódców i rozstrzelano. Podobnie jak Putin dokonałby inwazji na Krymie rozstrzeliwując ukraińskich żołnierzy.

I na koniec parę grafik:

Źródło: wikipedia

Rosja zdobyła powyższe ziemie pokonując Turcję w 1774 roku. Czyli zbiegło się to z rozbiorami Polski.

A tutaj jest grafika z podziałem na język ukraiński/rosyjski oraz narodowość ukraińską/rosyjską:

Źródło: http://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/wp/2013/12/09/this-one-map-helps-explain-ukraines-protests/