Krzywa doświadczeń

Krzywa doświadczeń dotyczy efektu skali produkcji. Przy każdym podwojeniu produkcji sektora, koszt jednostkowy spada, rysując opadającą krzywą. Efekt ten zobrazowany jest poniżej, w załączonym pliku Excel i uszczegółowiony w dalszej części wpisu.

spadek-kosztu-jednostkowego-efekt-doswiadczen.xls

Najpierw opiszę krótko historię krzywej doświadczeń, później opiszę jak powstaje a następnie jakie ma zalety oraz wady. Zagadnienie krzywej doświadczeń dotyczy efektu skali produkcji. Po raz pierwszy wykorzystali to prawo, pod koniec lat sześćdziesiątych, pracownicy Boston Consulting Group. Zaobserwowali oni, że koszt jednostkowy wyrobu (przeciętny koszt produkcji danego wyrobu) zmniejsza się o stały procent przy każdym podwojeniu produkcji sektora i spadek ten wynosi od 10 do 35%.

Autorki podają ciekawy przykład amerykańskiego producenta turbin parowych – Allis Chalmers. Konsultanci BCG doradzili tej firmie, aby wycofała się z produkcji turbin, gdyż miała za mały udział w rynku, co powodowało, że jej dwaj najwięksi konkurenci cały czas mieli niższe koszty jednostkowe produkcji. Po prostu krzywa doświadczeń tych firm spadała szybciej niż koszt jednostkowy firmy Allis Chalmers. Działo się to mimo stałego obniżania przez nią wspomnianych kosztów.

Efekt doświadczeń jest spowodowany przez:

-ekonomię skali-przy większej produkcji koszty stałe rozkładają się na większą liczbę wyprodukowanych jednostek, firma ma większą siłę przetargową z dostawcami i odbiorcami, w pewnych przypadkach nawet koszty stałe mogą spadać,

–efekt uczenia się przez doświadczenie i specjalizację (wydajność pracy wzrasta),

-efekt substytucji pracy i kapitału oraz innowacyjność (lepsze technologie i organizacja pracy oraz zastępowanie pracy ludzkiej maszynami).

Krzywa doświadczeń powstaje w układzie współrzędnych przez naniesienie jednostkowych kosztów produkcji na linii pionowej oraz na linii poziomej skumulowanej (zsumowanej) produkcji. Dla każdego podwojenia produkcji koszt jednostkowy spada i w ten sposób powstaje opadająca krzywa.

Krzywa doświadczeń oznaczana jest czasem procentowo, np 90% lub 80%. Procenty te oznaczają jak szybko spada ta krzywa przy podwojeniu się produkcji skumulowanej (inaczej zsumowanej całkowitej produkcji). Np. 80% oznacza, że przy każdym podwojeniu się produkcji jednostkowy koszt produkcji (produktu) spada o 20 %, dla krzywej 90% spadek ten wyniósłby 10%.

Efekt doświadczeń tłumaczy np. sukces japońskich firm samochodowych, które do 1970 r. wyprodukowały razem 10 mln samochodów. A 10 lat później liczba ta sięgnęła 65 mln. W tej sytuacji firmy amerykańskie i europejskie mają bardzo trudne zadanie, próbując konkurować z nimi.

Możliwość wykorzystania efektu doświadczeń jako elementu przewagi konkurencyjnej zależy w dużej mierze od sytuacji w danym sektorze. A szczególnie od dynamiki wzrostu popytu. Jeżeli w danym sektorze jest on mały to firmy mają trudności ze zwiększaniem produkcji a co za tym idzie efekt doświadczeń jest ograniczony. Oczywiście w sektorach, które rozwijają się bardzo dynamicznie, koszty jednostkowe spadają bardzo szybko, co przejawia się niskim wskaźnikiem procentowy (krzywa szybko opada).

W kontekście efektu doświadczeń nowego znaczenia nabywa określenie „uczącej się organizacji”, czyli zarządzania w firmie wiedzą. W przyszłości sukces odniosą firmy, które będą nastawione na dzielenie się wiedzą wśród pracowników. Krzywa doświadczeń jest dla firmy narzędziem, które umożliwia określenie strategii kosztowej. Przedsiębiorstwa, które mają duże doświadczenie w sektorze mogą stosować strategię niskich cen a przez to utrzymywać bariery wejścia na wysokim poziomie i osiągać wysoką pozycję konkurencyjną.

Efekt doświadczeń: analiza

Analiza miejsca na krzywej doświadczeń danej firmy oraz jej konkurentów pokazuje które firmy nie nadążają za spadkiem kosztu jednostkowego a przez to mogą stać się łatwym obiektem przejęcia. Krzywa może też pokazać z którymi konkurentami warto wchodzić w alians strategiczny i dzięki temu zwiększyć produkcję i poprawić pozycję rynkową. Krzywa doświadczeń ma duże znaczenie dla nowych inwestorów, którzy zastanawiają się nad wejście do danej branży. Im bardziej jest ona stroma (czyli niższy jest współczynnik % krzywej), tym minimalny opłacalny wolumen produkcji jest wyższy.

Trzeba też jednak zaznaczyć, że efekt doświadczeń ma czasem mały wpływ na walkę konkurencyjną i nie musi być zjawiskiem powszechnym. Poniżej przykład takich ograniczeń:

-branże, w których koszty odgrywają drugorzędną rolę w ustalaniu ceny, przykładem są np. wyroby luksusowe lub zbrojeniowe (znana mark i jakość wyrobu),

-efekt doświadczeń może być wyeliminowany przez wprowadzenie całkowicie nowej technologii,

-nowo wchodzący do danego sektora mogą korzystać z doświadczeń poprzedników a przez to mieć porównywalną pozycję kosztową,

-zwiększanie wielkości produkcji to nie jedyny sposób na obniżenie kosztów, można też np. zwiększyć wydajność urządzeń i pracy czy też zastosować lepszy marketing a przez to mieć wyższe marże.

Na podstawie:
„Analiza strategiczna przedsiębiorstwa”; Grażyna Gierszewska, Maria Romanowska; PWE Warszawa 2003; str. 140-149