Cykl Kondratiewa: długoterminowy cykl trwający 50-60 lat

Dzisiaj podzielę się z Wami moimi spostrzeżeniami na temat kryzysu finansowego i „credit crunch”, którego byliśmy świadkami na przełomie 2008/2009 roku. Bardzo ciekawą koncepcją tłumaczącą źródła kryzysu jest, trwający około 50-60 lat, Cykl Kondratiewa.

Jest to pierwsza analiza z serii 8 artykułów edukacyjnych, pozostałe znajdziecie poniżej:

1. Krach i Wojna: pięćdziesięcioletni Cykl Kondratiewa a granice kreowania długów
2. Analiza krachu 1929 i wielkiej depresji po 1929 roku
3. Demografia Japonii a demografia Polski: wpływ na giełdę, gospodarkę i inflację
4. Co wpływa na kursy walut? Jakie są teorie dotyczące kształtowania się kursów walut w krótkim i długim okresie czasu?
5. Fundamentalna analiza rynku złota
6. Fundamentalna analiza rynku ropy naftowej
7. Fundamentalna analiza rynku gazu
8. Fundamentalna analiza rynku miedzi w kontekście KGHM

Poniżej piszę o:

• Cykl Kondratiewa: twórca
• Cykl Kondratiewa: tło historyczne
• Cykl Kondratiewa teoria: cykl kreacji długu oraz nowe technologie
• Cykl Kondratiewa teoria a praktyka
• Cykl Kondratiewa: moje spostrzeżenia
• Cykl Kondratiewa a zadłużenie Polski za czasów PRL
• Cykl Kondratiewa: dlaczego obecny cykl trwa dłużej a credit crunch pojawił się dopiero w 2008 roku po upadku Lehman Brothers
• Cykl Kondratiewa: dług do PKB wyznacznikiem pory roku w której jesteśmy
• Cykl Kondratiewa a polityka Banków Centralnych: dlaczego QE nie powoduje inflacji
• Cykl Kondratiewa: krach i wojna
• Cykl Kondratiewa: czy w takim razie czeka nas wojna?
• Cykl Kondratiewa a ceny złota
• Co dalej ze złotem? Co podpowiada Cykl Kondratiewa?
• Cykl Kondratiewa: jesteśmy już w wiośnie
• Cykl Kondratiewa: podsumowanie

Cykl Kondratiewa: twórca

Twórcą koncepcji tak długiego cyklu jest Nikołaj Kondratiew. Rosyjski ekonomista, który w 1925 roku opublikował wyniki swojej pracy. Na podstawie długoterminowych danych statystycznych dotyczących gospodarek Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii oraz USA postawił tezę, że istnieją długoterminowe i co ważne, regularne cykle dotyczące rozwoju gospodarczego tych państw.

Jest to o tyle ciekawe, że Kondratiew w swojej pracy celnie przewidział, że właśnie zbliża się wielki krach i depresja. Taki rozwój sytuacji rzeczywiście miał miejsce. Zaledwie kilka lat później, w 1929 roku, nastąpił krach światowy, który doprowadził do depresji i II wojny światowej.

Kondratiew w swojej pracy słusznie przewidział też, że skończyła się era rolnictwa a Rosja powinna skoncentrować się na przemyśle. Niestety było to w sprzeczności z koncepcją Stalina, który postawił właśnie na rolnictwo (kolektywizacja). Doprowadziło to do aresztowania Kondratiewa i ostatecznie rozstrzelania w 1938 roku.

Cykl Kondratiewa: tło historyczne

Zanim szczegółowo opiszę teorię Kondratiewa warto zwrócić uwagę na kilka ważnych czynników.

Ostatnie kilkaset lat w światowej gospodarce to silny rozwój kapitalizmu. W kapitalizmie dochody dzielone są pomiędzy właścicieli kapitału (zyski) oraz właścicieli pracy (wynagrodzenia).

I tutaj pojawia się problem. W momencie pogorszenia sytuacji gospodarczej przedsiębiorcy mają automatycznie mniejsze zyski. Jednak pracownicy nie akceptują obniżek swoich zysków (pensji). Dlatego w momentach kryzysowych jedynym sposobem zmniejszenia zysków pracowników (puli środków na wynagrodzenia) jest wzrost bezrobocia.

Kapitalizm to też świat, gdzie istnieje możliwość zadłużania się. To jest bardzo ważna rzecz w kapitalizmie. Trzy obszary, gdzie istnieje możliwość zaciągana długu to dług dla firm, dług dla konsumentów oraz dług państwa.

Duże zmiany w rozwoju ludzkości a przez to i gospodarki następują ze względu na postęp technologiczny.

Na to wszystko nakładają się okresy inflacji i deflacji. Ich źródłem może być zwykłe działanie popytu/podaży, ale i mogą być one powodowane polityką fiskalną oraz monetarną.

Od strony społecznej procesy gospodarcze wymuszają zmiany. Zmiany te często są rewolucyjne ponieważ pojawiają się nowe grupy społeczne, które zyskują na znaczeniu. A stare grupy społeczne, które do tej pory dominowały, tracą, ale nie chcą oddać władzy.

Dodatkowo, patrząc na historię, przy okazji dużych zmian gospodarczych oraz społecznych często dochodziło do wojen.

Bardzo ważną częścią świata w którym żyjemy jest też świat polityki. Społeczeństwo chce „chleba i igrzysk” więc politycy dają to czego chce społeczeństwo. Oczywiście aby spełnić polityczne obietnice, dzieje się to za sprawą wzrostu zadłużenia.

Jest jeszcze jeden bardzo ważny czynnik, na który warto zwrócić uwagę: ja nazywam go „pamięć pokolenia”. Każde pokolenie jest silnie związane z jakimś okresem jak boom, depresja czy wojna. Na przykład Nasze babcie i dziadkowie pamiętają okres wojny. Ale Nasi rodzice już nie bo wychowali się w poprzednim systemie. A młodsze pokolenie nie pamięta już nawet czasów przed upadkiem poprzedniego systemu.

To ma bardzo poważne konsekwencje ponieważ każde pokolenie, ze względu na swoje doświadczenia, inaczej postrzega otaczający świat. Na przykład inaczej podchodzi do kwestii zadłużania się. Ponadto jest optymistycznie lub pesymistycznie nastawione do otaczającego świata. A to ma ogromny wpływ na gospodarkę.

Ponadto każde kolejne pokolenie ponosi konsekwencje i skutki działań poprzednich pokoleń. I nic nie mogą z tym zrobić bo na przykład nie dane pokolenie podejmowało decyzje, zaciągało zobowiązania itd.

Cykl Kondratiewa teoria: cykl kreacji długu oraz nowe technologie

Według koncepcji Kondratiewa postęp technologiczny nie następuje równomiernie. Ważne wynalazki pojawiają się co jakiś czas. Potrzeba sporo czasu aby nowe technologie rozprzestrzeniły się na wszystkie dziedziny życia człowieka.

Wraz ze zmianami technologicznymi następuje cykliczny wzrost zadłużenia społeczeństwa. Innymi słowy gospodarka lewarowana jest cyklicznie. Po krachu, depresji i wojnie poziom długu jest bardzo niski. W miarę upływu czasu następuje lewarowanie długiem państwa, konsumentów i firm. Dzieje się to do momentu gdy dług jest tak gigantyczny, że następuje krach, depresja i wojna. W ten sposób następuje redukcja długów, pojawiają się nowe wynalazki i rozpoczyna się nowy cykl.

Według Kondratiewa proces dużych zmian technologicznych i kreacji długu ma cykliczny charakter. Trwa około 50-60 lat (średnio 54 lata). Cały cykl składa się z czterech etapów, inaczej nazywanych falami lub porami roku:

1. Wiosna
2. Lato
3. Jesień
4. Zima

Każda fala trwa 10-20 lat (średnio około 14 lat)

Poniżej grafika przedstawiająca interpretację jak wyglądają Cykle Kondratiewa:

Źródło: kondratieffwinter.com

Cykl Kondratiewa: przebieg poszczególnych faz cyklu

1. Wiosna

• Wzrost gospodarczy
• Niska inflacja
• Hossa na rynku akcji
• Bessa na rynku złota
• Niski poziom zadłużenia, który stopniowo będzie rósł
• Niski poziom zaufania (wiosna następuje po okresie zimy, czyli depresji, kryzysu finansowego i wojnie)

2. Lato

• Wolniejszy wzrost gospodarczy
• Mocny wzrost inflacji 
• Bessa na giełdzie
• Hossa na rynku złota (w konsekwencji wysokiej inflacji)
• Mocna stymulacja fiskalna i monetarna (ale ograniczana wysokimi stopami procentowymi ze względu na wysoką inflację)
• Na początku lata pojawia się wojna letnia
  • Napoleon (pierwszy cykl)
  • Wojna secesyjna (drugi cykl)
  • Pierwsza wojna światowa (trzeci cykl)
  • Wojna w Wietnamie (czwarty cykl)

3. Jesień

• Wzrost gospodarczy napędzany znacznym wzrostem długu
• Dynamiczny spadek inflacji
• Silna hossa na giełdzie oraz na rynku obligacji
• Ceny nieruchomości osiągają bardzo wysokie ceny
• Bessa na złocie
• Bardzo wysoki poziom zaufania (konsumenci, firmy, politycy)
• Gigantyczny wzrost długu publicznego i prywatnego

4. Zima

• Credit crunch
  • Bankructwa firm, banków, państw
• Depresja
• Bardzo wysokie bezrobocie
• Delewarowanie gospodarki
• Deflacja (niskie stopy procentowe nie powodują wzrostu akcji kredytowej)
• Na giełdzie bessa
• Załamanie cen nieruchomości, obligacji, surowców
• Hossa na złocie (ze względu na brak zaufania i obawy o bankructwa)
• Spadek zaufania, niepokoje społeczne, rewolucje
• Wojna w konsekwencji krachu, depresji i szukania winnych kryzysowi

Poniżej grafika przedstawiająca powiązanie pomiędzy poszczególnymi falami cyklu Kondratiewa a giełdą i inflacją:

Źródło: kondratieffwinter.com

Cykl Kondratiewa teoria a praktyka

Tyle na temat teorii. Jak jednak obecnie wygląda praktyka? Jeżeli wierzyć w Cykl Kondratiewa, podstawowa zasada jest taka, że trwa on około 50-60 lat. W przeciwnym wypadku trudno mówić o cyklu czy użyteczności takiego modelu.

Patrząc na powyższą grafikę, pierwsze cykle rzeczywiście były dosyć regularne. Natomiast od 1940/1950 roku minęło już ponad 70 lat. Czyli znacznie więcej niż szacowane średnio 54 lata. Powstaje więc pytanie czy cykl Kondratiewa rzeczywiście nadal istnieje?

Cykl Kondratiewa: moje spostrzeżenia

Analizując koncepcję Kondratiewia natknąłem się na poniższą grafikę. Została zrobiona dziesięć lat wcześniej niż grafika powyżej. Dodatkowo pod grafiką umieściłem teoretyczny przebieg poszczególnych fal cyklu pod względem historycznych wydarzeń:

Źródło: kondratieffwinter.com/blog/?page_id=71

Zauważmy, że kilkanaście lat temu szacunki trwania obecnego Cyklu Kondratiewa to było już około 60-70 lat (czyli 10 lat krócej niż pierwszy wykres). A zima miała zakończyć się około 2010 roku.

Cykl Kondratiewa: czego nie mógł wiedzieć Kondratiew

Najciekawsza jest jednak poniższa grafika, która pochodzi z czasów, kiedy nie było jeszcze internetu (książka lata sześćdziesiąte):

Źródło: www.angelfire.com/or/truthfinder/index22.html

Na powyższej grafice widzimy, że:

1. Dołek obecnego cyklu (koniec zimy) powinien mieć miejsce około 2000 roku
2. Dzięki temu cykl Kondratiewa trwałby idealnie według średniej: około 55 lat
3. A sama zima powinna rozpocząć się pomiędzy rokiem 1980 a 1990 (wtedy też powinna być wojna)

I tak też dokładnie by było (!). Tylko Kondratiew w 1925 roku nie mógł przewidzieć bardzo ważnej rzeczy. Że dwudziesty wiek to będzie jednoczesne funkcjonowanie dwóch systemów gospodarczych: kapitalizmu i komunizmu.

Zauważmy, że w regionach świata, gdzie był komunizm, wszystko ponownie idealnie potoczyło się według teorii Kondratiewa. Dlaczego?

Cykl Kondratiewa a zadłużenie Polski za czasów PRL

Na przykład, pomimo komunizmu, od 1945 roku Polska przeszła pełen cykl Kondratiewa pod względem zadłużenia (wiosna, lato oraz jesień). Ostatecznie zakończył się on niemożnością spłaty długu i bankructwem gospodarki i państwa polskiego.

Czyli rozpoczęła się… zima (podobnie jak w pozostałych krajach komunistycznych). Więcej na temat historii wzrostu polskiego długu z tamtych lat przeczytacie tutaj: zadłużenie zagraniczne PRL oraz tutaj zadłużenie krajowe PRL

Z pierwszego linku powyżej pochodzi poniższa tabela pokazująca stopniowy wzrost długu zagranicznego Polski (mld dolarów amerykańskich):

Dług zagraniczny (i krajowy) ostatecznie wzrósł do takich rozmiarów, że Polska nie była w stanie nie tylko go spłacić ale również obsługiwać jego kosztów.

Jedyna różnica w stosunku do poprzednich cykli Kondratiewa jest taka, że po raz pierwszy w historii upadek poprzedniego systemu odbył się bezkrwawo i bez wojny. Innymi słowy w 1989 roku po raz pierwszy nie było wojny. Wojny, która zawsze wcześniej była w momencie krachu i depresji (okolice stanu wojennego to bardzo mocne załamanie gospodarcze w Polsce, lata osiemdziesiąte gospodarka polski też słabo sobie radziła).

Zauważmy, że po załamaniu komunizmu ceny surowców były w bessie przez cały okres lat dziewięćdziesiątych. Upadł przemysł ciężki w krajach bloku komunistycznego. A był on głównym konsumentem surowców. Dołek został ustanowiony dopiero w roku 2003: można połączyć to właśnie z końcem zimy według Cyklu Kondratiewa.

Bardzo dobrze widać to na przykład na wykresie miedzi:

Tak więc zachowanie cen surowców od początku tego wieku to nie tylko kwestia np. rozwoju Chin ale również wynik zakończenia „zimy” Kondratiewa w krajach postkomunistycznych.

Cykl Kondratiewa: dlaczego obecny cykl trwa dłużej a credit crunch pojawił się dopiero w 2008 roku po upadku Lehman Brothers

W związku z istnieniem w dwudziestym wieku równolegle dwóch systemów: kapitalizmu i komunizmu, po upadku komunizmu kapitalizm został wyeksportowany do krajów postkomunistycznych. A to ma dwie bardzo ważne konsekwencje:

1. Dzięki temu cykl Kondratiewa w krajach kapitalistycznych został przedłużony. A credit crunch odłożony aż do 2008 roku (bo państwa zachodnie mogły dokonać dalszej ekspansji a przez to odsunąć w czasie realizację „zimy” Kondratiewa).
2. W krajach postkomunistycznych, również Polsce, jesteśmy w innej fazie Cyklu Kondratiewa. Odliczając pięćdziesiąt lat od roku 1989 otrzymujemy kolejny podobny moment około roku 2039.
   Idąc tym tropem obecnie jesteśmy w Polsce w połowie Cyklu Kondratiewa. Gdzieś w okolicach lato/jesień. Od upadku poprzedniego systemu w 1989 roku minęło 27 lat. Czyli jest to dokładnie połowa Cyklu Kondratiewa trwającego średnio 54 lata.

Cykl Kondratiewa: dług do PKB wyznacznikiem pory roku w której jesteśmy

Do takiego samego wniosku dojdziemy jeżeli zobaczymy na przykład na poziom długu publicznego do PKB w różnych krajach.

Generalna zasada powinna być taka, że niskie poziomy długu do PKB charakteryzują państwa które są we wcześniejszej fazie Cyklu Kondratiewa. Niskie to znaczy relacja dług do PKB w wysokości niskie kilkadziesiąt procent.

Natomiast państwa gdzie dług do PKB jest znacznie wyższy: jest to okres zimy Kondratiewa.

Na poniższej grafice na zielono to niski wskaźnik dług do PKB. Natomiast odcienie czerwieni to kraje gdzie dług do PKB ma wysokie poziomy (można kliknąć aby powiększyć):

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C5%82ug_publiczny

W przypadku Polski relacja długu publicznego do PKB za ostatnie kilkadziesiąt lat również potwierdza tezę dotyczącą obecnej fazy cyklu. Poprzedni system załamał się po osiągnięciu wysokich poziomów długu do PKB. System upadł, część długu została umorzona, i cykl zadłużania znowu trwa w najlepsze.

Uwaga: do roku 1989 jest tylko dług zagraniczny. Stopniowy wzrost wskaźnika dług do PKB w poprzednim systemie miał więc w rzeczywistości jeszcze wyższą relację bo dług krajowy był ukryty zgodnie z tym linkiem (można kliknąć aby powiększyć):

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C5%82ug_publiczny

Cykl Kondratiewa a polityka Banków Centralnych: dlaczego QE nie powoduje inflacji

Zgodnie z koncepcją rosyjskiego ekonomisty procesy inflacyjne mają odmienny przebieg w zależności od pory roku. Dla przypomnienia:

1. Wiosna: Niska inflacja
2. Lato: Mocny wzrost inflacji 
3. Jesień: Dynamiczny spadek inflacji
4. Zima: Deflacja (niskie stopy procentowe nie powodują wzrostu akcji kredytowej)

Cykl Kondratiewa oparty jest na cyklu kreacji długu. Można to porównać do balonu. Początkowo zlewarowanie gospodarki jest niskie więc mamy niską inflację. W miarę jak przy użyciu polityki fiskalnej i monetarnej pompuje się coraz więcej pieniędzy w gospodarkę, coraz mocniej rośnie też inflacja. Balon staje się coraz większy.

Stopniowo dalsze zadłużanie przynosi jednak coraz mniejsze efekty. Balon jest już tak duży, że coraz trudniej go pompować. W pewnym momencie przychodzi credit crunch (krach) czyli balon pęka.

Zgodnie z powyższą koncepcją pompowanie pieniędzy w gospodarkę powoduje inflację tylko do pewnego czasu (wiosna, lato, jesień). W zimie pompowanie pieniędzy, czyli QE, spowoduje jedynie powstrzymanie krachu czyli pęknięcie balonu (zlewarowanej do granic możliwości gospodarki). Nie będzie deflacji ale i trudno o inflację skoro kreacja długu nie następuje (w latach trzydziestych była mocna deflacja: ceny spadły o kilkadziesiąt procent).

Tak więc QE nie powoduje inflacji bo tak naprawdę jedynie przeciwdziała gigantycznej deflacji. Deflacji, która miałaby miejsce gdyby QE nie było. QE nic nie zmienia bo i tak gospodarka musi się zdelewarować i zrestrukturyzować. QE kupuje czas i dzięki temu nie ma głębokiej depresji.

Cykl Kondratiewa: krach i wojna

Zgodnie z teorią Kondratiewa, w okresie zimy następowała zawsze depresja i wojna.

Nie ma co się dziwić. Gdy nadchodziła depresja bankrutowały firmy, banki i państwa. Doprowadzało to do gigantycznego bezrobocia i niezadowolenia społecznego. I trzeba było wskazać winnego. I tutaj z pomocą przychodzili politycy, którzy chcąc wygrać wybory wskazywali winnego. Wystarczy chociażby prześledzić jak do władzy doszedł Hitler po krachu w 1929 roku (poparli go przede wszystkim zdesperowani depresją przedsiębiorcy co dostarczyło finansowania).

Zresztą paradoks jest taki, że w okresie jesieni, czyli zaraz przed krachem i depresją, nastroje społeczne są najlepsze. To okres, który społeczeństwo wspomina najlepiej.

Na przykład w Polsce wiele osób bardzo dobrze wspomina lata Gierka czyli lata siedemdziesiąte (jesień w Cyklu Kondratiewa). Był to okres znacznego wzrostu zadłużenia niedługo przed upadkiem poprzedniego systemu (stan wojenny i potem upadek systemu w 1989 roku). Oczywiście wzrost długu za Gierka spowodował boom w gospodarce więc ludzie pamiętają ten okres jako czas prosperity.

Z kolei w okresie zimy nastroje są zgoła odmienne. Szuka się winnych kryzysowi. I łatwo o wojnę. A przecież zima to okres zaraz przed wiosną i kilkudziesięcioma latami kolejnego prosperity (początek nowego Cyklu Kondaratiewa).

Cykl Kondratiewa: czy w takim razie czeka nas wojna?

W 1989 roku schemat został jednak złamany. Po raz pierwszy zima nie skończyła się wojną a system upadł bez rozlewu krwi. Pewnie ważnym powodem było to, że w krajach bloku wschodniego nie było depresji. Przemiany nastąpiły szybko bo kraje te zaimportowały kapitalizm. I cykl kreacji długu rozpoczął się od nowa. Gdyby w tym samym czasie kraje kapitalistyczne miały depresję: nie wiadomo jak by to się wszystko potoczyło.

Z kolei po upadku Lehman Brothers w zimę weszły stare kraje kapitalistyczne. I znowu tutaj nie mamy dużej depresji. Po pierwsze dlatego, że stare kraje kapitalistyczne to tylko część gospodarki światowej. W pozostałych krajach jesteśmy w innej fazie Cyklu Kondratiewa.

A po drugie QE zapobiega głębokiej depresji i gigantycznemu wzrostowi bezrobocia. Obecnie w USA bezrobocie spadło do poziomów z poprzednich lat. Lepiej jest też w Europie:

Od strony gospodarczej nie ma więc podłoża do wojny bo rynek pracy dobrze sobie radzi. Oczywiście w umysłach ludzi żywy jest cały czas obraz kryzysu finansowego sprzed paru lat dlatego nastroje nie są specjalnie dobre. Dlatego myślę, że warto zadać sobie pytanie czy nie jesteśmy gdzieś przy fazie „wiosna”. A przed nami nowy Cykl Kondratiewa.

Cykl Kondratiewa a ceny złota

Ceny złota w ostatnich kilkudziesięciu latach wyglądają tak:

Patrząc na powyższy wykres, ceny złota zachowały się dokładnie według teorii Kondratiewa:

• Lata siedemdziesiąte to okres wzrostu cen złota spowodowany inflacją (lato)
• Lata osiemdziesiąte oraz dziewięćdziesiąte to okres bessy na rynku złota (jesień i spadająca inflacja)
• Natomiast początek dwudziestego pierwszego wieku to okres zimy Kondratiewa: złoto rośnie nie ze względu na wysoką inflację ale obawy związane z kryzysem finansowym

Co dalej ze złotem? Co podpowiada Cykl Kondratiewa?

Jeżeli przyjąć za początek hossy rok 1999, hossa na złocie rozpoczęła się kilkanaście lat temu. Czyli tyle, co trwać powinna średnio jedna pora roku według Kondratiewa. W tym wypadku zima.

Jednak od 2011 roku, czyli apogeum kryzysu finansowego w postaci bankructwa Grecji, złoto jest w bessie. Nie jest to nic dziwnego patrząc jak dobrze od tego czasu wygląda rynek pracy w USA oraz Europie. Przybyło sporo nowych miejsc pracy, a ich liczba jest na historycznych maksimach:

Patrząc na sytuację na rynku pracy, znowu warto postawić pytanie czy przypadkiem zima nie jest już za nami? A może już mamy początek wiosny? Warto zwrócić uwagę na obecne nastroje: brak zaufania to oznaka zimy ale i wiosny Kondartiewa.

W taki schemat wpisywałyby się też nastroje na rynku złota. Kilkanaście lat temu w mediach nikt nie mówił o kryzysie. A złoto było w niełasce. I żółty metal trzeba było kupować kilkanaście lat temu a nie po tym jak poszybował w górę o prawie tysiąc procent.

To dopiero po Lehmanie w mediach i internecie zrobiło się głośno o kryzysie. Pojawiło się też masa naganiaczy na złoto. Zresztą wisienką na torcie jest fakt, że w samym szczycie hossy na złocie pojawiło się Amber Gold. Firmę założono dopiero w 2009 roku. A zamknięto w 2012.

Cykl Kondratiewa: jesteśmy już w wiośnie

Teza o wiośnie dla wielu osób wydaje się być niedorzecznością. Przecież wszyscy krzyczą o kryzysie. Czy jednak rzeczywiście to jest taka niedorzeczność? Przecież mamy powszechny brak zaufania. Zima trwa już ładnych kilka lat więc wiosna nie powinna być daleko. A może już jest wiosna? Zobaczcie na poniższą grafikę sprzed paru lat, gdzie zaznaczono też dziesięcioletnie stopy zwrotu dla giełdy w USA (można kliknąć aby powiększyć):

Źródło: www.tiradia.tumblr.com/post/57159591145/kondratiev-waves-are-cycles-of-human-productivity

Na powyższym wykresie dwa ostatnie Cykle Kondratiewa były krótsze niż książkowe 50 lat i wyniosły 40 lat.

Do mnie osobiście bardziej przemawia jednak podział na stare kraje kapitalistyczne oraz dołączenie do analizy upadku komunizmu. I wpływ tego wydarzenia na kraje zachodnie.

Każdy Cykl Kondartiewa powinien kończyć się credit crunchem, kryzysem finansowym oraz deflacją. I to właśnie mieliśmy w krajach kapitalistycznych dopiero w ostatnich latach (w latach siedemdziesiątych była inflacja nie deflacja).

Podsumowując, jakby nie patrzeć, zima trwa już długo i, albo jesteśmy na jej końcu, albo już w wiośnie bo cykl technologiczny uległ skróceniu. Podstawą całego cyklu jest, oprócz kreacji długu, cykl nowych odkryć i technologii. I dlatego upływ czasu działa na korzyść wiosny.

Cykl Kondratiewa: podsumowanie

Cykl Kondratiewa to bardzo ciekawa koncepcja. Uwzględniając moje spostrzeżenie o podziale na kraje postkomunistyczne (czy szerzej Emerging Markets) oraz kraje dojrzałego kapitalizmu, jesteśmy w stanie lepiej zrozumieć gdzie obecnie jesteśmy.

Teoria ta umożliwia lepsze zrozumienie jakie były przyczyny kryzysu finansowego oraz dlaczego QE nie wywołało do tej pory znacznej inflacji.

Wygląda na to, że w krajach zachodnich jesteśmy w trakcie zimy Kondratiewa (a może nawet wiosny). Natomiast w krajach postkomunistycznych oraz Emerging Markets jesteśmy w trakcie lata/jesieni Kondratiewa.

To też tłumaczy dlaczego nie nastąpiło totalne załamanie w krajach mocno zadłużonych. Depresja w starych krajach kapitalistycznych jest amortyzowana przez rozwój krajów postkomunistycznych oraz Emerging Markets. A do tego QE ratuje gospodarkę przed depresją.

Oczywiście koncepcja Cyklu Kondratiewa nie jest jedynym czynnikiem, który warto wziąć pod uwagę. Dlatego w kolejnych tygodniach będę pisał jeszcze na temat moich spostrzeżeń dotyczących przyczyn i konsekwencji kryzysu finansowego.

Powyższy artykuł powstał w ramach współpracy z firmą ING Securities, promotorem certyfikatów ING Turbo na rynku polskim

W ramach współpracy powstanie osiem artykułów:

1. Krach i Wojna: pięćdziesięcioletni Cykl Kondratiewa a granice kreowania długów
2. Analiza krachu 1929 i wielkiej depresji po 1929 roku
3. Demografia Japonii a demografia Polski: wpływ na giełdę, gospodarkę i inflację
4. Co wpływa na kursy walut? Jakie są teorie dotyczące kształtowania się kursów walut w krótkim i długim okresie czasu?
5. Fundamentalna analiza rynku złota
6. Fundamentalna analiza rynku ropy naftowej
7. Fundamentalna analiza rynku gazu
8. Fundamentalna analiza rynku miedzi w kontekście KGHM

Uwaga: to nie jest artykuł sponsorowany. To znaczy, że ja sam wybrałem tematy na jakie będę pisał. Umowa o partnerstwie jest taka, że mogę napisać na powyższe tematy co tylko uznam, że warto napisać. I to właśnie zrobiłem/zrobię. Za podzielenie się moimi przemyśleniami otrzymam stałe wynagrodzenie.

Certyfikaty inwestycyjne ING Turbo

Certyfikaty umożliwiają inwestowanie w różne instrumenty finansowe notowane na całym świecie przy użyciu dźwigni finansowej o różnej wielkości.

Certyfikaty ING Turbo notowane są na polskiej giełdzie i można w nie inwestować kupując je w każdym biurze maklerskim. Można dzięki nim zarabiać zarówno na wzrostach jak i spadkach instrumentów bazowych. Emitentem i animatorem jest bank ING N.V. w Amsterdamie.

Dużą zaletą ING Turbo jest możliwość inwestowania w te instrumenty na rachunkach maklerskich IKE oraz IKZE ponieważ są one traktowane jako produkty rynku kasowego.

Uwaga: Inwestowanie przy użyciu dźwigni finansowej zwiększa potencjalne zyski ale i jednocześnie wiąże się też z odpowiednio większym ryzykiem.

Tutaj jest broszura na temat ING Turbo:

Na ósmej stronie powyższej broszury wytłumaczony jest krok po kroku przykład inwestowania i działania certyfikatu na akcje spółki PKO BP (można kliknąć aby powiększyć):

W przypadku certyfikatów ING Turbo warto zwrócić uwagę na poziom kosztów finansowania. Według informacji, które uzyskałem od ING, obecnie wyglądają one dla przykładowych instrumentów tak:

Więcej informacji na temat Certyfikatów ING Turbo znajdziecie w nagraniach video tutaj:

Pod powyższymi linkami znajdują się również informacje na temat kosztów oraz ryzyk związanych z inwestowaniem przy użyciu certyfikatów ING Turbo.

Po zapoznaniu się z powyższymi materiałami możecie sprawdzić swoją wiedzę w krótkim teście: trzynaście pytań i będziecie wiedzieć, czy któreś elementy wymagają głębszego poznania.

Poniżej znajduje się lista wszystkich instrumentów finansowych na które wystawiane są certyfikaty. Nie jest to katalog zamknięty, ING NV otwarty jest na zgłoszenia związane z zapotrzebowaniem na nowe instrumenty bazowe.

Uwaga: po kliknięciu w nazwę konkretnego certyfikatu, u góry strony macie podany tiker tego instrumentu: informacja ta jest pomocna przy składaniu zleceń w Waszym biurze maklerskim.

ING Securities zaprasza do udziału w wirtualnym konkursie inwestycyjnym: do wygrania cenne nagrody!

Dom Maklerski ING Securities wraz z Giełdą Papierów Wartościowych i Stowarzyszeniem Inwestorów Indywidualnych zapraszają do udziału w konkursie Turbo Wyzwanie. To już druga edycja konkursu inwestycyjnego!

Każdy z uczestników konkursu, za pośrednictwem platformy konkursowej, będzie mógł inwestować wirtualną kwotę 100 000 zł w certyfikaty ING Turbo oraz wybrane ETF-y i akcje.

Przez pierwsze dwa tygodnie (11.04 – 22.04 br.) – w fazie testowej – uczestnicy będą mogli zapoznać się z funkcjonowaniem platformy. Po jej zakończeniu licznik środków zostanie przywrócony do wyjściowej wartości i rozpoczną się właściwe zmagania konkursowe. Liczy się uzyskanie najwyższej stopy zwrotu.

Gra zakończy się 20 maja br. wyłonieniem zwycięzców. W konkursie do wygrania są Apple MacBook Air 13.3”, Apple iPad mini 4, iPhone 6, Huawei Watch, Samsung Galaxy Tab Pro 8.4 czy Kindle Paperwhite. Wręczenie nagród dla najlepszej 10 odbędzie się na prestiżowej konferencji „Wall Street” w Karpaczu, w czerwcu br.

W konkursie Turbo Wyzwanie może wziąć udział każdy kto zarejestruje się na platformie konkursowej dostępnej pod adresem www.grainwestycyjna.pl

Jeżeli po zapoznaniu się z powyższymi materiałami macie dodatkowe pytania związane z certyfikatami ING Turbo, pytajcie w komentarzach.