System emerytalny w Polsce

Jak widać kolejna moja prognoza dokładnie sprzed roku właśnie dzisiaj się zrealizuje: Rezygnacja z pracy w ING OFE, czyli zrobiłem to co większość osób chciałaby zrobić, ale nie ma odwagi:-). Dzisiaj w południe premier Tusk ma przedstawić ostateczną decyzję w sprawie OFE. Warto zwrócić uwagę na argumenty jakimi będzie się posługiwał tłumacząc tą decyzję. Ale nie tylko on ale i osoby wypowiadające się w mediach o tym jak będzie wyglądać system emerytalny w Polsce.

Poniżej piszę o:

• System emerytalny w Polsce: krok 1 
• System emerytalny w Polsce: krok 2
• System emerytalny w Polsce: krok 3
• System emerytalny w Polsce: podsumowanie

Mam nadzieję, że śledząc moje historyczne wpisy „czuje się”, że naprawdę zależy mi na tym aby w Polsce było coraz lepiej, żeby ludzie nie tylko nie musieli ale przede wszystkim nie chcieli wyjeżdżać z Polski. Sytuacja jest poważna ale jest to do zrobienia. Musimy się po prostu skoncentrować w najbliższych latach na rozwoju PKB, dzięki czemu mocno wzrosną wynagrodzenia oraz wpływy podatkowe do budżetu. To jedyne rozwiązanie. Pisałem o tym tutaj: W matni: krach polskiej gospodarki w ciągu kilkunastu lat? Podatki + wyjazdy = bankructwo państwa i ZUS.

(…)

Jeżeli ktoś się zastanawia dlaczego od jakiegoś czasu podnoszone są podatki, wprowadzane nowe, zmniejszane wydatki, ruchy na OFE, zniesienie progu zadłużenia 50% PKB: to niestety dopiero początek.

Najbliższe parę lat jeszcze nie będzie krachu polskiej gospodarki i ZUSu ale około 2020 roku będzie już „bardzo gorąco”.

A co najgorsze podwyżki podatków i coraz trudniejsza sytuacja finansów publicznych będzie dodatkowo napędzała falę wyjazdów z Polski. Będziemy w matni (piszę o tym na moim blogu już od paru lat).

Wnioski

Jaki z tego wniosek oprócz tego, że warto dobrze nauczyć się języka angielskiego lub jakiegoś innego?

Jeżeli Polska zmarnuje najbliższe kila lat (cykl dziesięcioletni i jeszcze względnie dobra sytuacja demograficzna) za kilka lat nastąpi rzeczywiście krach polskiej gospodarki, będą bardzo wysokie podatki a ludzie jeszcze bardziej masowo będą wyjeżdżać z Polski. Zostaną emeryci w… ZUS

Czy to naprawdę możliwe? Jak widać po przykładzie bankructwa Detroit tak. Liczba osób spadła tam z dwóch mln do siedmiuset tysięcy! Po prostu ludzie wyjechali… W dobie UE bez granic w Polsce dzieje się właśnie to samo…

(…)

(Uwaga: po roku od napisania poniższego artykułu  zrobiłem kolejną analizę. Pokazałem w niej, że istnieje duże ryzyko, że ostateczne rozwiązanie wprowadzone przez Tuska jest znacznie, znacznie droższe dla finansów publicznych! „Wirtualne odsetki” od zobowiązań w ZUSie są znacznie wyższe niż od obligacji, szczególnie krótkoterminowych. Dodatkowy koszt przesunięcia obligacji do ZUSu to nawet kilkadziesiąt mld zł w ciągu kolejnych lat! Mój tok rozumowania i dokładne obliczenia są tutaj: ZUS czy OFE: opłakane prawdziwe skutki wyboru dla polskich finansów publicznych?. Co tym bardziej przybliża Naszą Polskę do krachu z artykułu „W matni: krach polskiej gospodarki w ciągu kilkunastu lat? Podatki + wyjazdy = bankructwo państwa i ZUS. „)

Tym razem mam kilka przemyśleń na temat tego jaka jest prawdziwa wysokość zadłużenia Polski

Ukryty dług w ZUSie: Krok 1

Jednym z argumentów za likwidacją OFE jest to, że zwiększają dług publiczny. Nie jest to prawdą, gdyż Polska ma dług „papierowy” w formie obligacji oraz dług w ZUSie w formie zobowiązań emerytalnych. Co najlepsze: od wprowadzenia OFE w 1999 r. bardzo łatwo policzyć jaka jest wartość zobowiązań emerytalnych wobec Polaków, którzy są członkami OFE (wynikająca tylko z ZUSu). Jak to policzyć?

Od 1999 r. było tak, ze z całości składki emerytalnej  około 40 % trafiało do OFE a około 60% do ZUSu. Skoro wiemy, że obecne aktywa OFE wynoszą około 300 mld zł a stopa zwrotu z OFE i ZUS była podobna (nie wnikając już czy rząd w raporcie dobrze to policzył czy nie) wiemy dzięki temu, że w ZUSie każdy z nas ma dodatkowo około 450 mld zł (300/40%). Innymi słowy zobowiązania emerytalne dla osób zapisanych do OFE od 1999 r. wynoszą w sumie 750 mld zł. 40 % z tego to OFE (750 razy 40%=300 mld) a 60 % to ZUS (750 razy 60%=450 mld).

Jeżeliby teraz na przykład zabrać te 300 mld zł i przenieść do ZUS mielibyśmy zobowiązania emerytalne, czyli dług, nadal 750 mld zł. Nie ma znaczenia, czy te zobowiązania nazwiemy „obligacjami” czy też „zusoobligacjami”. Dług to dług. Po prostu stworzenie OFE „ujawniło” tylko ten dług w 40%. Reszta w wysokości 60% nadal jest „ukryta” w „zusoobligacjach”. Chyba, że ktoś uważa, że ZUS nie będzie musiał zrealizować tych zobowiązań to wtedy oczywiście nie jest to dług. I tak właśnie kształtuje się nasz system emerytalny w Polsce…

Ukryty dług w ZUSie: Krok 2

Osoby urodzone w latach 1949-1968 mogły nie wybrać bycia w OFE. Wiemy jednak, że w OFE jest zapisanych około 16 mln osób. Jak policzyć dług w ZUSie dla osób, które nie wybrały OFE?

Na podstawie prognozy GUS z 2007 roku: Zakładka w menu głównym u góry >>> Baza wiedzy >>> dane makro excel wiemy, że w 2013 r. w wieku produkcyjnym jest około 24 mln osób.

Konserwatywnie zakładam, że w ZUSie nie ma

• 2 mln osób, które wyjechały
• 1 mln rolników, którzy są w KRUSie
• 1 mln osób, które w ogóle są poza ZUSem (z jakiegokolwiek powodu, np. grupy społeczne zwolnione z ZUS)

W efekcie otrzymujemy, że poza OFE, tylko w ZUS jest około 4 mln osób. Obliczenia poniżej:

Jak widać powyżej, tylko w ZUS od 1999 r. było około 4 mln osób, czyli około 25 % liczby osób w OFE. Jeżeli założymy, że osoby te zarabiały w latach 1999-2013 podobnie jak te, które wybrały bycie zarówno w ZUS jak OFE wiemy, że dług w ZUSie dla tych osób wynosi około 25 % z całego długu dla osób w OFE. Innymi słowy 25% razy 750 mld zł = 187,5 mld zł.

Podsumowując: dług (zobowiązania emerytalne) dla osób pracujących w latach 1999-2013 wynosi w sumie ponad 900 mld zł:

Ukryty dług w ZUSie: Krok 3

A co z długiem (zobowiązaniami emerytalnymi) dla osób pracujących przed 1999 r.?

• Wiemy, że w latach 1999-2013 16 mln osób będących w systemie OFE+ZUS nabyło uprawnienia emerytalne w wysokości około 750 mld zł.
• Jest to okres 15 lat pracy dla 16 mln osób.
• Wiemy też, że przed 1999 rokiem pracowała osoba urodzona w 1980 roku lub przed. Osoba urodzona w 1980 roku miała 18 lat w 1998 roku więc pracowała jeszcze przed wprowadzeniem OFE.
• Z kolei osoby urodzone około 1950 roku właśnie przechodzą na emeryturę.
• Osób urodzonych pomiędzy 1950 a 1980 jest około 16 mln, co zaznaczyłem na żółto poniżej.
• Na zielono poniżej zaznaczyłem osoby i roczniki, które nie pracowały przed 1999 rokiem bo nie miały wtedy jeszcze 18 lat.

System emerytalny w Polsce: staż pracy wybranych roczników

Idąc dalej, średni staż pracy przed 1999 rokiem wynosi około 15 lat. Staż pracy dla każdego rocznika pokazałem poniżej:

Na tej podstawie możemy założyć, że zobowiązania ZUSu wynikające z pracy przed 1999 rokiem wynoszą podobnie jak dla 16 mln osób będących w systemie OFE+ZUS bo podobnie okres ten zawiera około 15 lat pracy i płacenia składek. Czyli około 750 mld zł.

Ukryty dług w ZUSie: czy jest to założenie agresywne?

Raczej konserwatywne bo:

1. Emerytury ze starego ZUS sprzed 1999 r. były przeliczane po bardzo korzystnych współczynnikach co w efekcie oznacza, że emerytury z tamtego czasu są wyższe niż z lat 1999-2013
2. W systemie za lata 1999-2013 jest bardzo wiele osób które płaciły relatywnie małe składki ZUS (np. przedsiębiorcy czy inne umowy, które nie powodują płacenia wysokiego ZUSu). W związku z tym zobowiązania emerytalne są teraz niższe.

Oczywiście w obliczeniach powyżej nie chodziło o dokładne liczby ale oszacowanie potencjalnego zakresu liczb. Myślę, że te 750 mld zł jest i tak zaniżone.

Sumując poszczególne kroki poniżej tabelka z obliczeniami jaki jest prawdziwy poziom długu w Polsce.

Jak widać powyżej prawdziwy dług publiczny w Polsce wynosi około 2 500 mld zł, czyli około 150 % PKB. Z tego około 100 % PKB to zobowiązania z ZUS. W powyższych obliczeniach nie uwzględniam długu emerytalnego wynikającego z KRUS czy innych grup zawodowych wyłączonych z ZUS.

System emerytalny w Polsce: Podsumowanie

Podsumowując: oczywiście jest parę za i przeciw co powinno się zrobić w kwestii OFE, ale na pewno argument, że OFE zadłużają państwo nie jest prawdziwy. Decyzja z 1999 r. jedynie „ujawniła” ukryty dług. Teraz ponownie go „ukrywamy”. A miesiąc w miesiąc, rok w rok trzeba obsługiwać ten dług po prostu płacąc … emerytury. Demograficzna bomba tyka:

Dwa wykresy z wpisu sprzed roku:Potęga demografii cz.1: Jak bardzo zmieni się Polska w ciągu zaledwie 20 lat?

Zmiana w procentach liczby osób w Polsce w danym wieku pomiędzy 2012 a jaka będzie w 2035 r.:

To samo ujęcie: zmiana liczby osób w danym wieku pomiędzy 2012 a jaka będzie w 2035 r. :

Tutaj jest ciekawy wpis na temat długoterminowego odkładania na emeryturę: OFE czy ZUS? Jak będzie wyglądać Twoja przyszła emerytura?